เติมสวนสวยด้วย “พรรณไม้ริมน้ำ”

หากใครที่กำลังมองหา ไม้ริมน้ำ ที่จะช่วยสร้างบรรยากาศในสวนของคุณให้ร่มรื่น เย็นสบายมากขึ้น…ในวันนี้บ้านและสวนขอแนะนำพรรณไม้ริมน้ำ ที่ปลูกได้ในประเทศไทย นอกจากให้ร่มเงาแล้ว ไม้เหล่านี้ยังมีดอกและทรงพุ่มสวย ยอดอ่อนและผลรับประทานได้ อีกทั้งรากเหล่านี้ยังช่วยลดการกัดเซาะของดินได้อีกด้วย

ไม้ยืนต้น

จิกน้ำ (หรือจิกนา, กระโดนน้ำ) ไม้ต้นขนาดกลางสูง 3-5 เมตรทรงต้นแผ่กว้าง ลำต้นมีปุ่มปมสีเทาอมน้ำตาล ใบรูปไข่สีเขียวอ่อน ผลิดอกเป็นช่อปลายกิ่ง ยาว 30-50 เซนติเมตร ดอกเล็กมี 4 กลีบสีชมพูอมม่วงอ่อนเกสรขาว ร่วงหล่นง่าย มีดอกช่วงเดือนธันวาคม-มิถุนายน  ยอดและดอกอ่อนรับประทานได้ ไม่ผลัดใบจึงให้ร่มเงาตลอดปี

ลำพู ไม้ต้นสูงไม่ผลัดใบ โตได้ตั้งแต่ 5-15 เมตร กิ่งก้านลู่ลง  มีรากหายใจโผล่ล้อมโคนมากมาย บางเส้นสูงได้ถึง 70 เซนติเมตร เปลือกรากเป็นสะเก็ดบางๆสีน้ำตาลเข้มปกคลุม  ใบรูปรีมีทั้งปลายมนหรือแหลมมีติ่งสั้นๆม้วนลง ดอกออกเป็นช่อปลายกิ่งสีแดงเข้มเกสรขาวตัดกับกลีบรองดอกรูปถ้วยสีเขียวในเดือนมีนาคม-พฤกษภาคม พบแถบชายคลอง ริมตลิ่งที่เป็นโคลนเลน  เป็นที่อยู่และขยายพันธุ์ของหิ่งห้อย ขึ้นได้แถบน้ำกร่อยด้วย ดอกตูมกินได้ นิยมใช้จัดสวนมากขึ้น

กุ่มน้ำ ไม้ต้นสูง 5-15 เมตร ลำต้นสีน้ำตาลตัดกับใบสีเขียวสดทรงเรียวปลายแหลม ผลิดอกปลายกิ่งเป็นช่อโตในช่วงเดือนมกราคม-เมษายน  ดอกสีเหลืองนวลตัดกับเกสรสีม่วงสวยงามมาก ดอกใกล้โรยเปลี่ยนสีจางขาว ทำให้เกิดสีเหลือบในช่อ ทั้งช่อดอก ยอดอ่อน และใบอ่อน  นิยมนำมาดองรับประทาน หรือแกง สมัยก่อนพบมากตามริมคลอง เมื่อคลองลดน้อยลงกุ่มน้ำตามธรรมชาติจึงหายไปด้วย ใช้เป็นไม้จัดสวนได้งามอีกต้นหนึ่ง

ตีนเป็ดน้ำ (หรือตีนเป็ดทะเล) ไม้ต้น สูง 5-7 เมตร ทรงพุ่มกลมแตกกิ่งก้านต่ำ ใบไม่ร่วงง่าย สีเขียวเข้มมันเงา ผลิเป็นกระจุก  ดอกขาวหอมฉุนช่อโตปลายกิ่งผลกลมใหญ่สีเขียวสวยเมื่อแก่กลายเป็นสีดำเงา ให้ดอกทั้งปี พบตามธรรมชาติทั้งชายน้ำริมคลอง และแถบชายทะเล  ปลูกให้ร่มเงาในสวนดี

มะตาด ไม้ต้นสูง 10-15 เมตร ไม่ผลัดใบจึงให้ร่มเงาตลอดปี ลำต้นคดงอเป็นทรงสวย เปลือกต้นหนาสีเทาจนถึงน้ำตาลแดง  ทรงพุ่มกลม ใบรูปไข่แกมหอกสีเขียวอ่อนใสเนื้อบางและโดดเด่นที่รอยจับจีบหนักลึกสะดุดตา ออกดอกช่วงเดือนกรกฎาคม-กันยายน ผลิดอกเดี่ยวสีขาวเนื้อบางตามง่ามใบ  ติดผลกลมใหญ่ มีรสเปรี้ยว นำมาทำอาหาร เช่น แกงส้ม ผลไม้กวน ฯลฯ ปลูกเป็นไม้เด่นในสวนได้เพราะใบสวยมากและให้ร่มดี

ไทรย้อยใบแหลม ไม้ต้นสูง 10-15  เมตรทรงต้นแผ่กว้างกิ่งก้านห้อยย้อยและมีรากอากาศระย้า ใบรูปไข่ปลายแหลม  ไม่ผลัดใบให้ร่มเงาทั้งปี  ผลออกเป็นคู่ติดก้านใบเมื่อสุกสีแดงเข้มตัดกับใบเขียวสะดุดตา ดึงดูดนกให้เข้ามาในสวน  เหมาะจะปลูกในดินแฉะและริมน้ำ ไม้ต้นนี้นิยมมากในงานจัดสวน ยังมีไม้ในกลุ่มไทรอีกมากซึ่งเป็นที่รู้จัก รวมทั้งไกร กร่าง ที่มีใบสวยยอดอ่อนสีเหลือบเหลือง ชมพู  แดง  ส้มอ่อน  ผลสุกสีต่างออกไป เช่น ผลกร่างสีเหลืองสดใส

ชะมวง ไม้ต้นสูง 15-20 เมตร ทรงพุ่มรูปกรวยคว่ำ ใบสีเขียวเข้มเป็นมันรูปรี ใบอ่อนสีแดงอมเหลืองดอกหอมสีชมพูอมแดง ผลิในช่วงเดือนมีนาคม-เมษายน ผลกลมสีส้ม รับประทานได้ รสเปรี้ยวอมหวาน ยอดและใบอ่อนปรุงอาหารได้ เช่น  แกงหมูชะมวง  เป็นไม้ในสวนที่มีประโยชน์มากกว่าให้ร่มเงาเพียงอย่างเดียว

พลอง (หรือพลองกินลูก) ไม้ต้นขนาดเล็ก  สูง 5-7 เมตร (แต่อาจพบสูงได้ถึง 15 เมตร)  ใบหนารูปไข่ค่อนข้างป้อมสีเขียวเข้มมันเงา ดอกผลิในช่วงเดือนเมษายน – พฤษภาคม เป็นช่อกระจุกกลมตามกิ่ง ดอกตูมสีชมพูใสเมื่อบานเปลี่ยนเป็นน้ำเงินอมม่วงเข้มสะดุดตามาก ผลกลมเมื่อสุกสีม่วงเข้มดำ รับประทานได้ พบขึ้นตามธรรมชาติในป่าดงดิบชื้น  เป็นไม้ให้สีสันและร่มเงาในสวน

ตะลิงปลิง ไม้ต้นสูง 5-10 เมตร ไม่ผลัดใบ  มีกิ่งก้านสาขามากให้ร่มดี ใบเป็นใบประกอบแบบขนนกมีใบย่อย 14-15 ใบ  ผลิดอกตลอดปี เป็นช่อสั้นๆ ตามกิ่งและลำต้น  ดอกเล็กๆสีม่วงแดง มีกลิ่นหอม ผลมีเขียวอ่อนใสทรงกระบอกปลายรี มีรสเปรี้ยวใช้ปรุงอาหารแทนมะนาวหรือแกง  เช่น  แกงคั่ว

หมากแดง ปาล์มชนิดนี้ขึ้นเป็นกอ  สูง 5-10 เมตรลำต้นสีเขียวปนแดงเห็นข้อชัดเจน มีกาบใบสีแดงอมส้มสะดุดตามาก  เป็นไม้พื้นเมืองพบขึ้นในป่าพรุภาคใต้  ใช้เป็นไม้จัดสวนที่นิยมกันมากมานาน ใบประกอบรูปขนนก ด้านบนสีเขียวเข้ม  ด้านล่างสีนวล ช่อใบห้อยย้อย  ผลิดอกเป็นช่อต่ำกว่ากาบใบ ยาวประมาณ 50-70 เซนติเมตร ผลสุกสีแดงคล้ำถึงดำทรงรียาวประมาณ 1 เซนติเมตร ปลูกในดินชื้นรดน้ำสม่ำเสมอ หรือในที่เฉอะแฉะริมน้ำก็จะตรงกับความชอบของปาล์มชนิดนี้

กระทุ่มน้ำ ไม้ต้นสูง 20-30 เมตร เรือนยอดเป็นพุ่มกลม ใบค่อนข้างใหญ่ ผิวใบเกลี้ยงจนถึงมีขนประปราย ดอกสีเหลือง 5 กลีบ โคนเชื่อมเป็นหลอด ผลิเป็นช่อ เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 4-5 เซนติเมตร ตามปลายกิ่งและง่ามใบใกล้ๆยอดในเดือนมิถุนายน-กันยายน ชอบขึ้นตามป่าพรุ หรือในดินชุ่มชื้น เป็นไม้พื้นเมืองที่หาดูได้ยากในเมือง

ไม้พุ่ม

หลิวเลื้อย ไม้พุ่มเตี้ยสูงไม่เกิน 30 เซนติเมตร เพราะแตกกิ่งก้านแผ่คลุมดิน ใบสีเขียวสดสวย ชอบแสงจัด หรือควรได้แสงอย่างน้อยครึ่งวัน นิยมปลูกคลุมพื้นที่ลาดชันหรือปลูกริมบ่อ สระ ซึ่งก่อขอบปูน เพื่อไม่ให้ลงสัมผัสชายน้ำชื้นแฉะโดยตรง เพราะหลิวเลื้อยไม่เหมาะกับดินที่มีน้ำขังเอ่อมากนัก แต่ลักษณะทรงต้นที่อ่อนช้อยเหมาะกับการแผ่คลุมพรางขอบบ่อที่ดูแข็งกระด้างให้นุ่มนวล

โคลงเคลง ไม้พุ่มพื้นเมืองสูง 1-2 เมตร ผลิดอกสีชมพูอมม่วงสดสวยงามเกือบตลอดปี ในธรรมชาติพบตามป่าพรุ ริมลำธารและชายน้ำที่ชุ่มชื้น ใบรูปไข่ปลายแหลมกว้าง 3-4 เซนติเมตร ยาว 7-10 เซนติเมตร มีเส้นใบนูน 3 เส้นสะดุดตา มักติดผลรูปถ้วยปากผายขนาด 1.5 เซนติเมตร ชอบแสงแดดจัด

ไม้คลุมดิน

เตยหอม ไม้กอสูงไม่เกิน 50 เซนติเมตร ปลูกเลี้ยงง่าย ขยายกอเร็ว ใช้ประโยชน์จากใบหอมๆได้มากมาย เช่น แต่งสีและกลิ่นให้หอม ทำชาดื่มทั้งจากใบสดและตากแห้ง ชอบแสงจัด ปลูกคลุมดินชายน้ำได้ดี รากช่วยยึดดินริมตลิ่งและให้ความสวยงาม จากลักษณะต้นกับสีใบเขียวเข้มสบายตา

บัวบก (หรือผักหนอก) เป็นไม้คลุมดินที่สูงประมาณ 5-10 เซนติเมตร ใบรูปกลมหยักตรงโคน รับประทานได้ มีคุณค่าทางสมุนไพร คั้นสดดื่มดี ชอบแสงจัดและดินชุ่มชื้นสูง เหมาะจะปลูกชายน้ำ ริมน้ำ แผ่ไหลได้รวดเร็ว จึงใช้คลุมพื้นผิวได้ดีมาก

ไปดู 20 ไอเดีย “จัดสวนน้ำ” คลายร้อนรับซัมเมอร์ ได้ที่นี่

และ ไอเดียจัดมุมสวนน้ำขนาดเล็กในสวน คลิกเลย

เรียบเรียง: Bundaree D.

ภาพ : คลังภาพบ้านและสวน