วิธีการทำผ้ามัดย้อม เดี๋ยวนี้ใครๆ ก็หิ้วถุงผ้าใส่เสื้อ ผ้ามัดย้อม และพวกผ้าที่ได้จากกระบวนการย้อมสีจากธรรมชาติกันเยอะขึ้นอย่างเห็นได้ชัด นอกจากการย้อมผ้าแบบใช้สีจากธรรมชาติจะเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม ไม่ทิ้งสารเคมีเอาไว้ให้ธรรมชาติดูแลต่อ วิธีทำผ้ามัดย้อม
วิธีทำผ้ามัดย้อม นั้นถือว่าเป็นกิจกรรมสุดสนุกที่สามารถทำกันได้ทั้งครอบครัว โดยใช้วัสดุใกล้ ๆ ตัวมาลองมัด ลองพัน ลองย้อมดูก็ออกมาเป็นลายผ้าชิ้นเดียวในโลกที่เราต่างก็ลงมือทำขึ้นมาเอง วันนี้เรามีวิธีทำผ้ามัดย้อมแบบง่ายๆ จากวัสดุรอบตัวไม่ว่าจะเป็นไม้ไอศกรีม ยางรัดแกง แผ่นไม้ขนาดเล็ก มาย้อมด้วยสีจากธรรมชาติกันถึง 4 สี 4 แบบด้วยกัน ถ้าพร้อมแล้วก็ตั้งเตา เตรียมผ้าแล้วไปลุยกันเลย
อุปกรณ์
ผ้าใยธรรมชาติ , ผ้าลินิน , พืชที่ให้สีธรรมชาติ ดอกดาวเรือง แก่นฝาง ใบมะม่วง เปลือกมะพร้าว , สารส้ม , ปูนแดง , จุนสี , วัสดุสร้างลาย เช่น ลูกปัด เม็ดถั่วเขียว หนังยาง ไม้หนีบผ้า ท่อพีวีซี แผ่นไม้รูปทรงต่างๆ
วิธีทำผ้ามัดย้อม สร้างลวดลายสี่เหลี่ยมจากแผ่นไม้
- นำผ้าใยธรรมชาติมาพับให้มีความกว้างประมาณ 1 นิ้ว พับเข้ามาสู่กึ่งกลางทั้งจากทางซ้ายและทางขวา
- เมื่อพับจนถึงตรงกลางแล้ว ให้นำเศษไม้ชิ้นเล็ก ๆ ที่เตรียมไว้มาวางไว้ทั้งด้านบนและด้านล่าง จากนั้นพับลงมาสู่จุดศูนย์กลาง พยายามพับให้แน่น ๆ เข้าไว้นะคะ
- พับไปเรื่อย ๆ จนเหลือขนาดเท่าเศษไม้จากนั้นใช้หนังยางรัดแกงรัดให้แน่น
ขั้วิธีทำผ้ามัดย้อม สร้างลวดลายจากไม้ไอศกรีม
- นำผ้าใยธรรมชาติมาพับเป็นจีบๆ คล้ายให้คล้ายกับพัด พับจนสุดผ้าเลย
- เมื่อได้ผ้าที่พับเป็นจีบคล้ายพัดมาแล้วให้พับครึ่งของผ้าชิ้นนั้นโดยกำหนดความกว้างของผ้าอยู่ที่ประมาณ 1 นิ้ว
- นำไม้ไอศกรีมมาวางหนีบผ้าไว้ตรงกลาง จัดจังหวะของไม้ให้ได้ตามที่ต้องการ จากนั้นใช้หนังยางรัดแกงรัดที่มุมของไม้ไอศกรีมให้แน่น
Tips
พื้นที่ที่โดยวัสดุต่างๆ รักเอาไว้จะเป็นพื้นที่ที่ไม่โดนสี เพราะฉะนั้นอยากได้ผ้ามัดย้อมลวดลายแบบไหนก็สามารถสร้างสรรค์ได้จากวัสดุเหล่านี้เลย
ขั้นตอนการย้อมสีธรรมชาติ
การทำผ้ามัดย้อมจากสีของดอกดาวเรือง
- นำน้ำใส่หม้อตั้งไฟให้น้ำในหม้อเดือด จากนั้นฉักดอกดาวเรืองใส่ลงไปในหม้อ ต้มทิ้งไว้ประมาณ 30 นาที จากนั้นกรอกดอกดาวเรืองออกให้เหลือไว้แต่น้ำต้มดอกดาวเรือง อาจจะใช้ตะแกรงที่มีตาค่อยข้างเล็กเป็นตัวช่วยกรอง หรือจะกรองผ่านผ้าขาวบางก็ได้เหมือนกัน
- นำหม้อน้ำที่กรองดอกดาวเรืองออกแล้วตั้งไฟอ่อน ๆ ให้น้ำยังมีความอุ่นอยู่เสมอจากนั้นเติมสารส้มลงไปในหม้อจำนวนเล็กน้อย เมื่อเป็นตัวช่วยให้ผ้าของเราติดสีได้ดีขึ้น นำมัดผ้าที่เรามัดเตรียมไว้ลงไปต้มในหม้อทิ้งไว้ประมาณ 30 นาที – 1 ชั่วโมง
- เมื่อครบกำหนดเวลาแล้วนำผ้าขึ้นจากหม้อแล้วนำไปล้างน้ำสะอาด ประมาณ 3 – 4 รอบแบบไม่ต้องขยี้ผ้า จากนั้นทำผ้าไปตากลมให้แห้ง
การทำผ้ามัดย้อมจากสีของไม้ฝาง
- นำน้ำใส่หม้อตั้งไฟให้น้ำเดือดจำนวน 2 หม้อ จากนั้นนำชิ้นไม้ฝางใส่ลงไปในหม้อทั้ง 2 ใบ ใบแรกเติมสารส้มลงไปนิดหน่อย ส่วนอีกใบไม่ต้องเติมจ้า ต้มต่อไปอีกประมาณ 30 นาที
- เมื่อครบเวลาที่กำหนดไว้แล้วนำมัดผ้าที่มัดเตรียมไว้ลงไปต้มในหม้อทั้งสองใบ โดยหม้อที่ต้มไม้ฝางและใส่สารส้มเพิ่มเติมลงใบ จะให้สีชมพูโอลด์โรส ส่วนอีกใบที่ไม่ใส่สารส้มจะได้สีชมพูม่วง ต้มผ้าต่อไปอีกประมาณ 30 นาที – 1 ชั่วโมง
- ครบกำหนดเวลาแล้วนำผ้าขึ้นจากหม้อ นำไปล้างด้วยน้ำสะอาด 3 – 4 รอบแบบไม่ต้องขยี้ผ้า จากนั้นทำผ้าไปตากลมให้แห้ง
การทำผ้ามัดย้อมจากสีของเปลือกมะพร้าว
- นำน้ำใส่หม้อ ตั้งไฟให้น้ำเดือดจากนั้นฉีกเปลือกมะพร้าวใส่ลงไป ชิ้นไม่ต้องใหญ่มากนะคะ ให้ความกว้างของแต่ละชิ้นอยู่ที่ 2 เซ็นติเมตรโดยประมาณ ต้มต่อไปอีกประมาณ 30 นาที
- นำผ้าที่มัดเตรียมไว้ไปแช่ในน้ำปูนแดงก่อนที่จะนำลงหม้อต้ม เพราะการแช่น้ำปูนแดงจะช่วยทำให้สีติดผ้าได้ดีมากยิ่งขึ้น ต่อไปอีกประมาณ 30 นาที – 1 ชั่วโมง
- ครบกำหนดเวลาแล้วนำผ้าขึ้นจากหม้อ นำไปล้างด้วยน้ำสะอาด 3 – 4 รอบแบบไม่ต้องขยี้ผ้า จากนั้นทำผ้าไปตากลมให้แห้ง
การทำผ้ามัดย้อมจากสีของใบมะม่วง
- นำน้ำใส่หม้อแล้วตั้งไฟให้น้ำเดือด จากนั้นตัดใบมะม่วงลงไปต้มต่อใส่จุนสีลงไปในน้ำที่ต้มใบมะม่วงไว้ จะเป็นตัวช่วยทำให้ผ้าติดสีได้ดียิ่งขึ้นค่ะ
- ใส่ผ้าที่มัดเตรียมไว้ลงไปในหม้อ ต่อไปอีกประมาณ 30 นาที – 1 ชั่วโมง
- ครบกำหนดเวลาแล้วนำผ้าขึ้นจากหม้อ นำไปล้างด้วยน้ำสะอาด 3 – 4 รอบแบบไม่ต้องขยี้ผ้า จากนั้นทำผ้าไปตากลมให้แห้ง
จุนสี หรือคอปเปอร์ซัลเฟต คือ เกลือชนิดหนึ่งที่เกิดจากสนิมของทองแดง ลักษณะเป็นผลึกสีนํ้าเงินสดและสีฟ้าสด
Story : อรพรรณ วัจนะเสถียรกุล
Photo : ศุภวรรณ สอาด
Style : วรวัฒน์ ตุลยทิพย
เรียบเรียง : ออ-ร-ญา
การละเล่นในสวน(สนุก) ด้วยของเล่นจากธรรมชาติ
3 ห้องเรียนธรรมชาติ เติมเต็มการเรียนรู้อย่างสร้างสรรค์
ติดตามไอเดียบ้านและสวนเพิ่มเติมได้ทาง : บ้านและสวน Baanlaesuan.com
