สำหรับผู้ที่สนใจปลูก ผักสลัด แต่ไม่รู้จะเริ่มต้นอย่างไร หรือเคยลงมือปลูกผักสลัดแล้วแต่ไม่ประสบความสำเร็จ บ้านและสวน School ได้รวบรวม 6 ข้อควรรู้เบื้องต้น สำหรับมือใหม่ที่อยากเริ่มต้นปลูกผักสลัดมาให้ทราบกัน
1.ทำความรู้จักผักแต่ละชนิด
ก่อนจะลงมือปลูกผักสลัด จะต้องทราบวัตถุประสงค์ก่อนว่า เราจะปลูกผักสลัดเพื่อรับประทานเอง หรือเพื่อจำหน่าย หากปลูกเพื่อรับประทานเองก็สามารถเลือกพันธุ์ผักได้ตามต้องการ แต่หากต้องการปลูกเพื่อจำหน่าย ควรศึกษาตลาดว่าผักชนิดใดเป็นที่นิยม โดยพันธุ์ผักสลัดที่นิยมในประเทศไทยอยู่ในกลุ่มผักกาดหอม มี 4 ชนิด ได้แก่
- ลีฟ (Leaf) หรือลูสลีฟ (Loose Leaf) หรือลูสเฮด (Loose Head) เช่น กรีนโอ๊ก เรดโอ๊ก เรดคอรัล เป็นต้น
- คอส (Cos) หรือ โรเมน (Romaine หรือ Roman) เช่น L. sativa var. longifolia
- บัตเตอร์เฮด (Butterhead) หรือบิบ (Bibb) เช่น L. sativa var. capitata
- คริสป์เฮด (Crisphead) หรือไอซ์เบิร์ก (Iceberg) หรือผักกาดหอมห่อ ผักกาดแก้ว
2.ทำความรู้จักดิน
ดินเป็นปัจจัยที่สำคัญอย่างยิ่งในการปลูกผักสลัด เพราะเป็นแหล่งธาตุอาหารที่พืชใช้ในการเจริญเติบโต ผักของเราจะมีคุณภาพหรือไม่จึงขึ้นอยู่กับดินเป็นหลัก
ดินปลูกที่เหมาะสมต้องมีธาตุอาหารครบถ้วนในปริมาณที่เพียงพอ มีลักษณะร่วนซุย ไม่อัดตัวแน่น สามารถดูดซับและระบายน้ำส่วนเกินได้ดี และมีค่าความเป็นกรดอ่อนๆ ถึงปานกลาง (pH = 6 – 7)
หากดินมีลักษณะไม่เหมาะสม ควรปรับปรุงบำรุงดินให้ดีเสียก่อน โดยใช้วัสดุปรับปรุงดินที่นิยมใช้ ได้แก่ ปุ๋ยคอก ปุ๋ยหมัก ขี้เถ้าแกลบ แกลบดิบ ขุยมะพร้าว กาบมะพร้าวสับ ขี้เลื่อยและเศษใบไม้แห้ง
กรณีที่ไม่มีพื้นดินสำหรับปลูกเนื่องจากอยู่บ้านตึกแถวหรือคอนโดมิเนียม อาจปลูกในกระถางซึ่งจำเป็นต้องซื้อดินถุงมาใช้ ก็ควรเลือกซื้อดินที่มีส่วนผสมของเม็ดดินและใบไม้ผุ เช่น ใบก้ามปู ใบไผ่แล้วนำมาผสมกับปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมักเพิ่ม เพื่อปรับสภาพดินให้มีอินทรียวัตถุเพิ่มมากขึ้น
3.ทำความเข้าใจสภาพแวดล้อม
การปลูกผักสลัดจำเป็นต้องทำความเข้าใจเกี่ยวกับสภาพแวดล้อมในการเติบโต โดยสภาพแวดล้อมสำคัญ 3 ปัจจัยหลักๆ ได้แก่
- แสงแดด: ผักสลัดต้องการแสงแดดในการเจริญเติบโตค่อนข้างมาก ถ้าให้ดีพื้นที่ปลูกควรได้รับแสงอย่างน้อยวันละ 4 ชั่วโมง
- อุณหภูมิ: ผักสลัดชอบอากาศเย็น ช่วงอุณหภูมิที่เหมาะสมต่อการเพาะเมล็ดคือ 20 – 27 องศาเซลเซียส หากอุณหภูมิสูงกว่า 30 องศาเซลเซียส เมล็ดจะพักตัว มีอัตราการงอกต่ำ สำหรับอุณหภูมิที่เหมาะสมต่อการปลูกอยู่ที่ 18 – 28 องศาเซลเซียส แต่หากพื้นที่มีอากาศร้อน ควรเลือกปลูกประเภทผักกาดหอมใบ
- น้ำ: ผักสลัดเป็นพืชที่ต้องการน้ำอย่างสม่ำเสมอ หากผักสลัดขาดน้ำ อาจทำให้ผักตายหรือจะทำให้มีรสชาติขม วิธีตรวจสอบง่ายๆ ว่าผักขาดน้ำหรือไม่คือ สังเกตต้นผักในช่วงเที่ยงหรือวันที่มีอากาศร้อน หากพบว่าผักไม่สลดและดินยังชุ่มชื้นอยู่ แสดงว่าได้รับน้ำอย่างเพียงพอ
4.เข้าใจวิธีการรดน้ำ ใส่ปุ๋ย
เมื่อลงมือปลูกผักสลัดแล้ว ต้องดูแลและบำรุงรักษาให้ต้นเติบโตอย่างสมบูรณ์ โดยเรื่องที่ควรใส่ใจเป็นพิเศษคือการให้น้ำ ผักสลัดเป็นพืชที่ต้องการน้ำมาก เพื่อใช้ในการเจริญเติบโต โดยปริมาณน้ำที่ต้องการต่อวันนั้นไม่สามารถกำหนดได้ตายตัว แต่โดยเฉลี่ยควรให้น้ำ 2 ครั้งต่อวัน เช้าและเย็น รดน้ำแค่พอให้ดินชุ่ม อย่าถึงกับแฉะ โดยเฉลี่ยผัก 1 ต้น ต้องการน้ำประมาณ 250 มิลลิลิตร หรือประมาณ 1 แก้ว
ส่วนการใส่ปุ๋ยแนะนำให้ใช้ปุ๋ยหมัก หรือปุ๋ยมูลไส้เดือน หว่านลงไปรอบๆ ทรงพุ่มแล้วพรวนดินกลบ หรือฝังกลบจุดใดจุดหนึ่งบริเวณทรงพุ่ม อย่างน้อยต้นละ 1 ช้อนโต๊ะ ให้ทุก 7-15 วัน
5.ป้องกันโรค แมลงศัตรูพืช
โดยส่วนใหญ่โรคที่มักพบในผักสลัดมี 2 โรค คือ โรครากเน่าและโรคใบจุด ส่วนแมลงศัตรูพืชที่พบบ่อยคือ เพลี้ยอ่อน หนอนชอนใบและเพลี้ยไฟ โดยวิธีป้องกันโรค แมลงวิธีที่ดีที่สุดต้องเริ่มตั้งแต่การเตรียมดิน โดยใช้สารชีวภัณฑ์ (จุลินทรีย์ เช่น เชื้อรา แบคทีเรีย ที่ใช้ป้องกันและยับยั้งโรค แมลงศัตรูพืช แทนการใช้สารเคมี) ในทุกขั้นตอนในการปลูกเพื่อสร้างภูมิต้านทานให้แก่พืช เพราะยิ่งต้นผักแข็งแรงเท่าไร ก็ยิ่งต้านทานโรคแมลงได้ดีเท่านั้น
6.เก็บเกี่ยวอย่างเหมาะสม
การเก็บเกี่ยวผักสลัดต้องพิจารณาตามความเหมาะสม ส่วนใหญ่จะมีอายุประมาณ 40-50 วัน ไม่ควรปล่อยให้ผักแก่เกินไป เพราะจะมีรสขมมากขึ้น สำหรับพันธุ์ไม่ห่อหัวให้เลือกเก็บใบที่ยังอ่อน กรอบ ไม่กระด้าง ส่วนพันธุ์ห่อหัวควรเก็บเมื่อผักเข้าหัวแน่น ไม่หลวม ทั้งนี้ช่วงเวลาการเก็บเกี่ยวที่เหมาะสมคือช่วงเช้าตรู่ หรือบ่ายแก่ ที่อากาศไม่ร้อนจนเกินไป จะทำให้ผักไม่เหี่ยวเฉาง่าย
ทั้งหมดนี้คือ 6 ข้อควรรู้เบื้องต้นในการปลูกผักสลัดให้ได้ผล ใครที่อยากเป็นเกษตรกรมือใหม่ลองนำความรู้ไปปรับใช้กันได้เลย
ข้อมูลจาก: My Little Farm Vol.8: ผักสลัดปลูกง่าย
เรื่อง: กัมปนาท เนตรภักดี
ภาพประกอบ: กัญญณัฐ ศิริมัย
ภาพ: ธนกิตติ์ คำอ่อน, ชัชวัสส์ เกียรติคุณโสภณ
