สำหรับมือใหม่ที่เริ่มลงมือปลูกแคคตัสและไม้อวบน้ำ เมื่อเห็นต้นไม้ของเราเจริญเติบโตเป็นอย่างดี อาจรู้สึกอยากขยายพันธุ์เพื่อสร้างอาชีพ บ้านและสวน School มี วิธีขยายพันธุ์แคคตัส หรือไม้อวบน้ำมาฝาก
สำหรับ วิธีขยายพันธุ์แคคตัส และไม้อวบน้ำที่นิยมกันมากก็คือ
1.วิธีปักชำหน่อ
วิธีนี้มีขั้นตอนง่ายไม่ยุ่งยาก ต้นโตเร็ว นิยมขยายพันธุ์แคคตัสสกุลยิมโนคาไลเซียม (Gymnocalycium) แมมมิลลาเรีย (Mammillaria) และไม้อวบน้ำในกลุ่มเก๋ง (Stapeliads) อีกหลายสกุลที่สามารถแตกหน่อง่าย
2.การเพาะเมล็ด
มีข้อดีคือ ต้นที่ได้จะมีระบบรากแข็งแรงทนทาน และต้นมีฟอร์มดี เพราะไม่ถูกเร่งให้เติบโต แต่มีข้อเสียคือ มีราคาสูงกว่าต้นที่ขยายพันธุ์ด้วยวิธีอื่น และมีโอกาสที่หน้าตาของต้นลูกจะต่างจากต้นพ่อพันธุ์แม่พันธุ์ เนื่องจากแคคตัสเป็นต้นไม้ที่มีความหลากหลายของหน้าตาสูงมากแม้ว่าเป็นชนิดเดียวกันก็ตาม
3.การต่อยอด หรือที่เรียกกันสั้นๆ ว่า กราฟต์ (Grafting)
เป็นวิธีนำแคคตัสพันธุ์ดีมาต่อบนต้นตอที่แข็งแรง โตเร็ว ช่วยให้ต้นพันธุ์เติบโตได้เร็ว นอกจากนี้ยังนิยมนำแคคตัสบางสกุลที่โตช้ามาต่อยอดบนต้นตอ ซึ่งไม้อวบน้ำสกุลยูโฟร์เบียก็นิยมขยายพันธุ์ด้วยการต่อยอดเช่นกัน ไม้อวบน้ำหลายชนิดในสกุลฮาโวร์เทีย (Haworthia) และกุหลาบหินก็สามารถขยายพันธุ์ด้วยวิธีนี้ได้
4.วิธีปักชำใบ
เทคนิคคือเด็ดใบให้ใกล้กับส่วนโคนต้นมากที่สุด แล้ววางใบหงายขึ้นหรือปักเฉียงลงในวัสดุปลูก ทิ้งไว้ 1 - 2 สัปดาห์ ให้น้ำตามปกติ ใบที่ไม่แตกรากก็จะค่อยๆ เหี่ยวไป ส่วนใบที่ยังอวบอิ่มก็จะเริ่ม แตกรากเล็กและยอดใหม่ที่โคนใบไม้อวบน้ำพวกกุหลาบหินที่ปลูกเลี้ยงนานๆ มักทิ้งใบล่างจนไม่สวยงาม ควร ตัดส่วนยอดมาปักชำใหม่และปล่อยท่อนล่างไว้ ไม่นานก็จะแตกยอดใหม่จากต้นตอเดิม
ทั้งนี้เทคนิคขยายพันธุ์ที่จะแนะนำในบทความนี้คือ การเพาะเมล็ด ที่สามารถทำได้ง่ายๆ ดังนี้
1.เก็บเมล็ด
สำหรับผู้ที่ปลูกแคคตัสจะออกฝัก สามารถเก็บเมล็ดมาปลูกต่อได้ โดยฝักของแคคตัสแต่ละชนิดแตกต่างกันไปทั้งสีและขนาด ส่วนใหญ่ชูขึ้นเหนือลำต้น เมื่อพร้อมให้เก็บจะเปลี่ยนสีหรือปริออกจนเห็นเมล็ดด้านในชัดเจน
หลังจากเก็บมาแล้วให้แกะเมล็ดออก นำไปล้างน้ำโดยใช้กระชอนหรือตะแกรงตาถี่ นำเมล็ดมาตากให้แห้ง ก่อนจะนำไปเพาะเป็นลำดับต่อไป
2.เตรียมดิน หรือวัสดุปลูก
รองก้นภาชนะด้วยกาบมะพร้าวสับ ถ่านทุบหรือหินภูเขาไฟ ราว 1/2 ของกระถาง ตามด้วยดินผสมที่เตรียมไว้จนเต็ม
อาจใช้พีตมอสส์แทนก็ได้ จากนั้นวางกระถางเพาะที่ใส่วัสดุเพาะแล้ว ลงในถาดที่มีสารละลายป้องกัน กำจัดเชื้อรา รอให้วัสดุเพาะดูดน้ำจนชุ่มจึงยกออกวางพักไว้ให้สะเด็ดน้ำ
3.ลงมือเพาะเมล็ด
โรยเมล็ดบางๆ ลงในกระถางที่เตรียมไว้ โดยไม่ต้องกลบเมล็ด ใส่กระถางลงในถุงพลาสติก มัดปากถุงให้แน่น วางในที่ร่มรำไร ไม่ควรได้รับแสงแดดจัดและห้ามเปิดถุง เพราะอาจทำให้ติดเชื้อรา อีก 2 - 3 เดือน ต้นอ่อนจะเริ่มงอก และมีขนาดใหญ่ขึ้น
4.อนุบาลกล้า
เมื่อเริ่มมีรูปร่างคล้ายต้นแม่จึงเริ่มเปิดถุงทิ้งไว้ 1 - 2 วัน จากนั้นนำกระถางออกจากถุง โรยหินภูเขาไฟเม็ดเล็กเพื่อช่วยพยุงต้นและค่อย ๆ ปรับให้รับแสงมากขึ้นทีละน้อย เมื่อต้นโตจนแน่นกระถางจึงแยกต้นอ่อนลงปลูกในกระถางที่มีขนาดใหญ่ขึ้นต่อไป
การ ขยายพันธุ์แคคตัส ไม่ใช่เรื่องยาก เพียงแค่รู้เทคนิคและขั้นตอนที่ถูกต้อง การสามารถขยายพันธุ์เพื่อเป็นงานอดิเรกหรือสร้างอาชีพได้เช่นกัน
ข้อมูลจาก: A Beginner’s Guide for Cactus & Succulents คู่มือปลูกเลี้ยงแคคตัสและไม้อวบน้ำ ฉบับเริ่มต้น
เรื่อง: ภวพล ศุภนันทนานนท์
ภาพประกอบ: ฌาน คณาสารสมบัติ:
ภาพ: ภิรักษ์ สุขสัย, ธนกิตติ์ คำอ่อน, ณัฐวัฒน์ ส่องแสง, สิทธิศักดิ์ น้ำคำ, วชิรพล ดีพร้อม
