มะริด ขึ้นชื่อว่าเป็นไม้ป่าที่เกือบสูญพันธุ์ไปจากไทยแล้ว แต่ช่วงนี้กลับกลายเป็นไม้เศรษฐกิจมาแรงไม่แพ้ต้นพะยูง โดยเกิดจากการขยายตัวจากการเล่นเฉพาะกลุ่มไปสู่ตลาดที่กว้างขึ้น ด้วยเนื้อไม้ที่มีลายสวย ผลรับประทานได้ เป็นไม้ไม่ผลัดใบที่ให้ร่มเงาดี และปลูกเป็นรั้วต้นไม้ได้ด้วย
ตามหา มะริด
มะริดเป็นไม้ในวงศ์มะพลับ ขึ้นอยู่ในแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ทั้งฟิลิปปินส์ อินโดนีเซีย ไทย และพม่า ในไทยขึ้นชื่อเรื่องการนำมาทำเป็นเครื่องดนตรี อาทิ ระนาด ขลุ่ย เพราะเป็นไม้เนื้อแข็งให้เสียงที่ดี แต่ภายหลังในไทยหายากมากขึ้นจนแทบจะถูกลืมและสูญพันธุ์ไป กระทั่งเมื่อไม่กี่ปีมานี้มีสวนที่เพาะพันธุ์มะริดขายอย่างจริงจัง คือ สวนอาดาว จังหวัดพิษณุโลก และสวนตั้งสิน จังหวัดนครปฐม
มะริดพันธุ์ไทย มีเมล็ด มีผล
แม้จะชื่อมะริดเหมือนกัน แต่ก็มีความแตกต่างในสายพันธุ์ โดยมะริดในฟิลิปปินส์และที่ต่างๆ เกสรจะแยกต้นเพศผู้เพศเมีย ทำให้บางต้นไม่ติดผล ขณะที่ในไทยก็มีทั้งสองแบบ คือ แบบต้นแยกเพศ และต้นที่มีดอกสมบูรณ์เพศ สามารถติดผลได้ในต้นเดียว ไม่ต้องลุ้นว่าต้นเราจะติดผลและมีเมล็ดมาเพาะต่อได้หรือไม่ เป็นอันว่าได้ทั้งเนื้อไม้ลายสีดำ ผลเอาไว้รับประทาน และเมล็ดสำหรับเพาะ
คุยกับสวนตั้งสิน
คุณบัญชา ตั้งสิน เจ้าของสวนตั้งสินเล่าให้เราฟังว่า 7-8 ปีก่อน ตอนเริ่มสนใจปลูกไม้ป่า ก็ไปเดินตลาดต้นไม้จตุจักร แล้วไปเจอต้นมะริดเข้า ตอนนั้นแม่ค้าขายต้นละ 250 บาท บอกว่าเป็นไม้หายาก เป็นมะริดพันธุ์ไทย ไม่ค่อยมีคนปลูก โตช้า จึงลองซื้อมาปลูกดู เพราะอยากจะอนุรักษ์ไว้ด้วย โดยการปลูกแซมไม้สวนที่มีอยู่ แต่ปลูกไว้ใกล้บ้านหน่อย เพราะต้นมีราคาแพง ประกอบกับระบบรดน้ำในสวนผลไม้เดิมเป็นการใช้เรือรดพ่นน้ำจากท้องร่อง มะริดจึงได้น้ำเยอะและชุ่มชื้นเป็นพิเศษ กลายเป็นโตเร็วมาก ไม่เหมือนกับที่คนขายบอกไว้
4 ปีถัดมามะริดบางส่วนก็เริ่มติดผล พอปีที่ 5 ผลเริ่มติดเยอะขึ้น และเป็นต้นที่ออกผลมีเมล็ดเองทั้งหมด เป็นพันธุ์ไทยที่แตกต่างจากฟิลิปปินส์ซึ่งแยกเพศผู้เพศเมีย คุณบัญชาจึงได้เพาะเมล็ดเป็นต้นกล้าเอาไว้ จนในที่สุดตอนนั้นก็มีต้นกล้ากว่า 13,000 ต้น และคิดว่าจะทำอย่างไรดี ระหว่างซื้อที่ดินเพิ่มหรือขายต้นกล้า จึงได้ติดต่อช่องโทรทัศน์ช่องหนึ่งปรากฎว่าเขาสนใจที่จะมาถ่ายทำเรื่องต้นมะริด ก็ได้รับผลตอบรับที่ขยายวงกว้างขึ้นเรื่อยๆ ตั้งแต่นั้นมา
สร้างงาน สร้างเงินอย่างไม่คาดคิด
ต้นกล้ามะริดที่ขาย คุณบัญชาคิดว่าแต่ก่อนเราซื้อมา 250 บาท ก็ขายครึ่งหนึ่งของราคาเดิมแล้วกัน เป็นราคาต้นกล้าขนาดเล็กที่ 120 บาท นอกจากนี้ยังมีต้นที่เพาะไว้ตั้งแต่รุ่นแรกๆ ในราคา 1,000 บาท 2,500 บาท และ 3,500 บาท ตามขนาดความสูง โดยปลูกไว้ในถุงขนาดใหญ่มีรากแก้ว ซึ่งมะริดขนาดใหญ่กว่า 1,000 ต้นที่เพาะไว้ ปัจจุบันก็มีเหลือไม่มากแล้ว เนื่องจากมีคนมาเหมาซื้อไปเกือบหมด ส่วนถ้าแบ่งขายเป็นผลที่ยังไม่เพาะ จะขายผลละ 150 บาท ภายในมีเมล็ด 5 เมล็ด
วิธีการเพาะเมล็ดมะริด
สวนตั้งสินจะนำผลมะริดที่สุกจนร่วงจากต้นมาเพาะเท่านั้น และบีบดูว่าถ้านิ่มก็พร้อมที่จะเพาะได้ แต่ถ้ายังแข็งจะทิ้งไว้ 2-3 วัน โดยมีขั้นตอนการเพาะเมล็ดมะริด ดังนี้
- แกะเมล็ดออกจากผล ล้างน้ำให้สะอาด
- แช่น้ำอุณหภูมิปกติไว้ 1 คืน
- นำผ้าชุบน้ำหมาดๆ มารองไว้ในภาชนะ นำเมล็ดมาวาง นำผ้าชุบน้ำมาคลุมอีกชั้น
- ปิดฝาภาชนะให้สนิท ไม่ให้อากาศเข้า
- ทิ้งไว้ 1-2 สัปดาห์รากจะเริ่มงอก 2-3 วัน เปิดดูเป็นระยะ ระวังอย่าให้ผ้าแห้ง
- นำเมล็ดที่งอกมาปักลงดินประมาณเกินครึ่งเมล็ด แล้วรดน้ำให้ชุ่ม
- ตั้งไว้ในที่รำไร รดน้ำวันละครั้ง สัก 2 สัปดาห์ต้นจะเริ่มแทงราก อีกเดือนเศษจะเริ่มมีใบเลี้ยงขึ้นมา
นิสัยของต้นมะริด
ไม้มะริดเป็นต้นไม้ที่ชอบน้ำ ชอบความชุ่มชื้น มะริดที่สวนตั้งสินมีระบบรดน้ำที่ดีด้วยสปริงเกลอร์ ปัจจุบันสามารถโตได้ถึงปีละ 1 เมตร เส้นผ่านศูนย์กลางปีละ 1 นิ้ว และมีการบำรุงด้วยปุ๋ยมูลไก่ผสมใยมะพร้าว ปลูกระยะห่าง 3×3 เมตร ให้ความร่มรื่นจากใบที่ดกหนา ทรงพุ่มตรงขึ้นไป กิ่งแข็งและเหนียว สามารถปลูกเป็นไม้ล้อม หรือปลูกเป็นแนวรั้วขนาดใหญ่ได้ และเป็นพืชในวงศ์เดียวกับมะพลับ
ราคาในอนาคต
ปัจจุบันมะริดเป็นต้นไม้ซึ่งอยู่ในบัญชีหวงห้าม 158 ชนิด สามารถปลูกและตัดได้ในที่ของเราเอง แต่ไม่อยู่ในไม้ 58 ชนิดที่ไปค้ำประกันเงินกู้ได้ เนื้อไม้มีราคาแพง ขึ้นอยู่กับลายไม้ หากใช้ไม้พะยูงเป็นเกณฑ์ก็อาจมีทั้งใกล้เคียงและต่ำกว่าไม้พะยูง แต่ไม้มะริดไม่ได้ใช้งานอย่างกว้างขวางเหมือนพะยูง คนนิยมนำไปทำด้ามปืน เครื่องดนตรี และแกะสลักพระพุทธรูป แต่ก็เหมาะกับการทำเฟอร์นิเจอร์และของตกแต่งเช่นกัน
ส่วนเรื่องราคาต้นกล้ามะริด คุณบัญชาให้ความเห็นว่า ปัจจุบันแม้จะขายต้นกล้าไปหลายหมื่นต้นแล้ว แต่เชื่อว่าราคาในอนาคตก็จะยังดีอยู่ เพราะความต้องการในตลาดมีสูงจนเพาะต้นไม่ทัน และกว่าที่ผลผลิตรุ่นใหม่จะออกสู่ตลาดก็น่าจะอีกนาน เพราะมะริดมีข้อดีหลายอย่างและก็เพิ่งเริ่มเป็นที่นิยม จนตอนนี้มีการนำเมล็ดพันธุ์มะริดจากต่างประเทศเข้ามามากขึ้น แต่ต่างตรงที่เป็นต้นแยกเพศดังรายละเอียดที่ให้ไว้ข้างต้น
ขอขอบคุณข้อมูล
สวนตั้งสิน อำเภอคลองจินดา จังหวัดนครปฐม โทรศัพท์ 06-1494-2993
อ่านเพิ่มเติม
ไม้ค้ำประกันเงินกู้ 58 ชนิด มีอะไรบ้าง
มารู้จักดีไซเนอร์ ที่มาปลูกป่า และเพิ่มมูลค่าให้กับไม้
มะพลับ พืชในวงศ์เดียวกัน ญาติๆ กับมะริด
