สวน ต้นไม้ทนแล้ง และปาล์มชนิดต่างๆ ที่ดูแลง่ายและประหยัดน้ำ

ทีมงานบ้านและสวนออกเดินทางไปที่บ้านดงยางใต้ จังหวัดอุทัยธานี เพราะมีนัดกับคุณไม้- ฐาปนิต โชติกเสถียร นักออกแบบจัดสวนฝีมือดีที่มีประสบการณ์การทํา งานมานานกว่า 15 ปี ทั้งยังเป็นเจ้าของ Prem Cafe In the Garden คาเฟ่ในสวนชื่อดังของจังหวัดปทุมธานี วันนี้เราจะไปชมสวนต้นไม้ทนแล้งบนเนื้อที่กว่า 6 ไร่กันครับ

เจ้าของ : คุณนัธวัฒทน์ อภิชัยเลิศสกุล

ออกแบบ : Murraya Garden
โดยคุณฐาปนิต โชติกเสถียร โทรศัพท์09-4563-9924

สนามหญ้ากว้างด้านหน้ามีพรรณไม้หลากหลายชนิดปลูกกระจายอยู่ทั่วไป ส่วนใหญ่เป็นไม้สะสมที่คุณพ่อปลูกไว้ตั้งแต่แรก คุณไม้ขุดย้ายบางต้นเพื่อให้อยู่ในตําแหน่งและมุมมองที่เหมาะสม เพิ่มกลุ่มไม้พุ่มด้านล่างให้มุมสวนดูสวยสมบูรณ์ยิ่งขึ้น ส่วนทางเดินในสวนบางส่วนถูกรื้อใหม่จากทางเดิมที่เป็นเส้นตรงดูแข็ง ปรับเป็นเส้นโค้งที่ดูนุ่มนวลขึ้น
ด้วยเหตุผลที่สนามหญ้ามีขนาดใหญ่มาก หากปล่อยเป็นสนามโล่งๆก็จะยิ่งดูแล้งและร้อน คุณไม้ออกแบบเป็นมุมสวนหย่อม ยกเนินดินให้สูงเพื่อให้ต้นไม้และสวนหย่อมดูเด่นยิ่งขึ้น ปลูกไม้พุ่มเป็นกลุ่มใหญ่เพื่อให้ดูแลรักษาง่ายบ้างก็เป็นไม้ฟอร์มสวยอย่างเช่น สน ปาล์ม บ้างก็เป็นไม้พุ่มตัดแต่ง และแซมด้วยกลุ่มไม้ดอกเพิ่มสีสันตามที่คุณแม่ชอบ ทําให้เกิดมิติที่หลากหลาย วางก้อนหินหรือชุดโต๊ะหินธรรมชาติเพื่อให้สัมพันธ์กับสวนหินด้านในบ้าน
บ้านหลังใหญ่บนเนื้อที่กว่า 15 ไร่ด้านหน้ามีวงเวียนและบ่อน้ำพุตามหลักฮวงจุ้ย คุณไม้ปลูกเสม็ดแดงต้นใหญ่ที่มุมทั้งสี่ของวงเวียนเพื่อเพิ่มความร่มรื่น
ส่วนบริเวณด้านที่ติดกับตัวบ้านปลูกปาล์มแทนไม้ใหญ่เพื่อไม่ให้บังตัวบ้าน

“ผมรู้จักพี่ไม้เมื่อ 2 ปีที่แล้วครับ เห็นผลงานซึ่งเป็นสไตล์สวนในแบบที่ผมชอบ จากนั้นก็ตามไปดูที่เพจ แล้วทักไปหา ซึ่งเป็นจังหวะเดียวกับที่คิดจะจัดสวนที่บ้านพอดีครับ” คุณสนุ๊ก-นัธวัฒทน์  อภิชัยเลิศสกุล เจ้าของบ้าน เริ่มเล่าถึงที่มาของสวนนี้ให้เราฟัง

“บ้านหลังนี้อยู่กันมาตั้งแต่รุ่นคุณพ่อ ท่านรักต้นไม้ ปลูกเองทุกต้น ชอบต้นไหนก็ปลูก ซื้อมาบ้าง ขุดจากทุ่งนามาบ้าง มีตั้งแต่ไม้ผล ไม้มงคล
ไปจนถึงไม้ประดับ ตัวผมเองก็ชอบต้นไม้เหมือนกันมีทั้งบอนไซ ปาล์ม ไม้ใบ ไม้สะสมต่างๆ

“ผมโชคดีที่เจ้าของบ้านชอบในสิ่งที่นํา เสนอ ชอบต้นไม้แปลก ๆเหมือนกัน เปิดโอกาสให้เราคิดโดยไม่ได้วางกรอบอะไรมากมายต้องการแค่สวนที่ดูแลรักษาง่าย
รดน้ํา น้อยแค่นั้นครับ”
สวนที่ติดกับตัวบ้านจัดเป็นสวนหินตามสไตล์ที่เจ้าของบ้านชอบ และเป็นสไตล์ที่เป็นเอกลักษณ์ของคุณไม้คือเรียบ เท่ และดูแลรักษาง่าย
ไม่ว่าจะเป็นสวนสไตล์ไหน หลักสําคัญในการออกแบบก็จะคล้ายๆกัน คือมีไม้หลักหรือไม้ประธาน ไม้พุ่มและไม้รอง เล่นระดับสูงต่ำต่างกัน และใช้เรื่องของสี
ผิวสัมผัส หรือลักษณะใบมาสร้างจุดเด่น ช่วยเพิ่มมิติให้มุมสวนดูสวยงามน่าสนใจได้
สวนหินเป็นอีกหนึ่งสไตล์สวนที่ไม่ต้องดูแลรักษามากนัก ใช้หินเป็นองค์ประกอบหลัก เสริมด้วยต้นไม้ที่มีรูปทรงสวยงามในตัวเอง โตช้า และเลี้ยงง่าย

“ก่อนหน้านี้เราเคยให้บริษัทหนึ่งเข้ามาจัดสวนให้ครับ ผ่านไปสักระยะผมรู้สึกว่าบ้านค่อนข้างร้อน เพราะหน้าบ้านหันไปทางทิศตะวันออก โดน
แดดส่องตลอดครึ่งเช้า ต้นไม้ที่ให้ร่มเงาด้านหน้าบ้านก็ไม่ค่อยมี เลยปรึกษากับพี่ไม้ให้เข้ามาช่วยออกแบบและแก้ปัญหาให้ ขอแค่ให้เป็นสวนที่ไม่ต้องดูแลมาก คุณพ่อไม่ชอบใบไม้ร่วง ส่วนคุณแม่ชอบดอกไม้ หลังจากพี่ไม้เข้ามาดูพื้นที่แล้วก็อธิบายถึงแนวคิดคร่าวๆ ตรงไหนควรทํา อย่างไรบริเวณไหนจะต้องปรับต้องแก้อย่างไร เราไปเลือกซื้อต้นไม้ด้วยกัน เลือกต้นที่ผมชอบ พี่ไม้ก็จะให้คําแนะนําว่าต้นที่เลือกเหมาะสมไหม เอาไปปลูกบริเวณไหนได้ครับ”

ส่วนคุณไม้ก็เล่าถึงแนวคิดและการทํางานออกแบบจัดสวนแห่งนี้ให้ฟังว่า“ตอนมาดูพื้นที่ครั้งแรกคือค่อนข้างแล้งมากครับ ด้านหน้าเป็นสนามหญ้ากว้างๆ มีต้นไม้ใหญ่ปลูกกระจายไปทั่ว หน้าบ้านเป็นวงเวียนขนาดใหญ่มีบ่อนํ้าพุอยู่ตรงกลาง มีถนนและทางเดินทั้งรอบบ้านและในสวน และข้างบ้านมีบ่อปลาคาร์ปขนาดใหญ่ ผมเก็บงานฮาร์ดสเคปของเดิมไว้ ไม่ได้ไปยุ่งอะไรมาก และจัดการในส่วนของการออกแบบและจัดวางพรรณไม้ทั้งหมด บริเวณโดยรอบๆ ก็ใส่ปาล์มใส่ต้นไม้ใหญ่เพิ่มเข้าไป จัดกลุ่มไม้พุ่มให้ดูมีจังหวะ ไม่ว่าจะมองออกไปจากตัวบ้านหรือมอง
เข้ามาจากด้านนอกก็ต้องสวย ไม่บดบังทัศนียภาพและเพิ่มสวนหย่อมตามมุมต่างๆ ของอาคารที่มีกระจายอยู่ทั่วพื้นที่ เพื่อเสริมให้ดูดีขึ้นครับ

มุมสวนด้านข้างบ้านเป็นสนามหญ้าเดิม วางชุดโต๊ะหินธรรมชาติไว้เป็นที่นั่งเล่น เพิ่มปาล์มและต้นไม้ใหญ่ที่ย้ายมาปลูกเพื่อให้ร่มเงา สังเกตว่าไม้ใหญ่ที่นี่จะปลูกโดยยกตุ้มดินให้สูงกว่าปกติเนื่องจากดินเดิมเป็นดินเหนียว น้ำจะขังแฉะทำให้ต้นเน่าตายได้
บ่อปลาคาร์ปของเดิม เพิ่มเติมคือปลูกปาล์มต้นสูงเพื่อให้สวนดูเป็นเรื่องเดียวกัน
สนามหญ้าของเดิมที่เจ้าของบ้านให้มืออาชีพมาปูหญ้าให้ โดยวางระบบระบายน้ำไว้ทั้งหมดแล้ว แต่ก็อาจมีบ้างที่หญ้าเหลืองตายเป็นหย่อมๆ หรือสนามหญ้าดูไม่เรียบเนื่องจากเป็นหลุม คุณไม้แก้ปัญหาด้วยการเติมทรายหยาบ ตัดแต่งหญ้าให้ต้นโตจนดูเรียบเป็นปกติ
บ้านพักรับรองแขก คุณไม้ออกแบบสวนหย่อมเพื่อเพิ่มความร่มรื่น ทั้งยังช่วยสร้างขอบเขตความเป็นส่วนตัว เป็นสวนที่มีรูปแบบผสมผสาน ใช้ปาล์มเป็นไม้ประธานหลักเสริมด้วยไทรตัดแต่งเป็นแท่งกลมสูง ระดับถัดมาปลูกยี่โถดอกชมพูเพิ่มสีสัน ด้านล่างเป็นไม้คลุมดินตัดแต่งทรงพุ่ม จะเห็นได้ว่ามุมสวนนี้ใช้ทั้งเรื่องของโทนสีและรูปทรงของพรรณไม้สร้างความขัดแย้งให้เกิดความน่าสนใจมากขึ้น

“เจ้าของบ้านไม่ได้ระบุเลยครับว่าอยากได้อะไรหรือชอบสไตล์ไหนเป็นพิเศษ เพียงแค่เขารักต้นไม้ ชอบต้นไม้ทุกชนิด โดยเฉพาะต้นที่แปลกๆ ซึ่งเหมือนกับผม เลยทํา ให้เราคลิกกันง่ายขึ้น การออกแบบของที่นี่ผมมองเรื่องมิติของตัวอาคารเป็นหลัก เราตั้งใจเปิดมุมมองจากสนามหญ้าหน้าบ้านให้ค่อนข้างโล่งเพื่อให้มองเห็นตัวบ้านเราอยากเพิ่มร่มเงาความร่มรื่น แต่ไม่อยากให้เป็นก้อนๆ ใหญ่ๆ บังมุมมอง เลยมาลงตัวที่พวกปาล์มอินทผลัมแทนต้นไม้ใหญ่ เพราะต้นเป็นลําเดี่ยวสูง แตกใบด้านบน และด้วยความที่สนามหญ้ามีพื้นที่กว้างมาก จึงต้องลงต้นไม้ใหญ่เพิ่มเพื่อเพิ่มมิติสวน ไม่ให้พื้นที่ดูโล่งเกินไป ซึ่งส่วนใหญ่เป็นต้นเดิมที่มีอยู่ แต่เราขุดย้ายมาปลูกในตําแหน่งใหม่ที่เหมาะสมครับ เสริมด้วยต้นไม้ที่ซื้อใหม่บางส่วน โดยเลือกใช้ไม้จัดสวนทั่วๆ ไป เช่น เสม็ดแดง ชุมแสง จิกนํ้า พื้นที่บางส่วนยกเป็นเนินเพื่อเสริมให้กลุ่มต้นไม้ดูเด่นขึ้น เติมไม้พุ่มระดับรองและระดับล่างและใส่ไม้ดอกให้ดูสดชื่นมีสีสันตามที่คุณแม่ชอบ ส่วนทางเดินในสวนที่มีอยู่เดิมผมปรับใหม่ให้มีสัดส่วนลงตัวมากขึ้น ปลูกกลุ่มไม้พุ่มตามทางเดินให้สวยงามยิ่งขึ้นครับ”

ทางเดินไปกรีนเฮ้าส์ที่อยู่อีกมุมหนึ่งของบ้านร่มรื่นไปด้วยพรรณไม้นานาชนิด ของสะสมของคุณสนุ๊กทางเดินปูด้วยแผ่นปูทางเท้าคอนกรีต ตกแต่งด้วยอ่างปูนและกระถางปูนแบบง่ายๆ
กรีนเฮ้าส์ผนังก่อด้วยอิฐเว้นช่องว่างเพื่อระบายลมและให้อากาศถ่ายเทโครงสร้างอาคารใช้เหล็กกัลวาไนซ์ที่มีความทนทานกว่าเหล็กทั่วไปสร้างแบบง่ายๆ เพื่อไว้
เก็บต้นไม้สะสมแสนรัก
ยกเนินช่วยให้รอด อีกเหตุผลสํา คัญที่ทํา เนินในบริเวณที่ปลูกต้นไม้ใหญ่ เพราะดินเดิมเป็นดินเหนียวไม่เหมาะสํา หรับปลูกต้นไม้ ดินเหนียวจะมีผลให้อากาศใต้ดินไม่ถ่ายเท ระบบรากจะหายใจไม่ได้อีกทั้งนํ้าจะขังแฉะไม่ระบาย ทํา ให้รากเน่า ต้นไม้ยืนต้นตาย วิธีแก้ปัญหาคือทํา เนินให้สูงขึ้นเล็กน้อย เพื่อช่วยยกตุ้มขึ้นหนีนํ้า เติมดินปลูกต้นไม้เพิ่มเพื่อให้ต้นไม้อยู่รอดได้

อีกหนึ่งไฮไลต์ที่เป็นจุดเด่นของสวนนี้คือสวนบริเวณที่ติดกับตัวบ้านที่มีสไตล์ต่างไปจากสวนอื่นๆ ที่เราเห็นในปัจจุบัน คุณไม้ได้อธิบายให้เรา
ฟังเพิ่มเติมว่า “โดยรวมที่นี่ผมจัดเป็นสวนหินครับ ซึ่งกึ่งๆ โดนบังคับด้วยสไตล์ของบ้านกับโครงสร้างสวนเดิมที่มีอยู่ สวนหินมีความเฉพาะตัวที่แตกต่างไปจากสวนสไตล์อื่นๆ ในเรื่องของการเลือกใช้พรรณไม้ ซึ่งจะต้องมีความสวยโดดเด่นในตัวเองโดยส่วนตัวผมชอบไม้ที่มีลักษณะเส้นใบสวยอยู่แล้ว ที่นี่ผมจะเลือกใช้ต้นไม้ที่ไม่ได้เห็นกันทั่วๆ ไปเช่น จันทน์หอม จันทน์ผา เข็มกุดั่น แส้หางม้าสนประดิพัทธ์ อากาเว่ แล้วเล่นระดับสูงกลางตํ่านํา หลักการจัดสวนทั่วไปมาใช้ มีไม้ประธาน ไม้หลัก ไม้รอง พร้อมกับคุมโทนสีไปด้วย เลยทํา ให้เนื้องานและอารมณ์ของสวนมีมิติที่เป็นไปในทิศทางเดียวกันทั้งหมดครับ

“สวนนี้เราค่อยๆ ทํา ไปทีละส่วน หลักๆเลยคือเรื่องของการย้ายต้นไม้เดิมที่มีอยู่ไปปลูกในที่ใหม่ที่เหมาะสมกว่า เราไม่ทิ้งต้นไหนไปเลยครับเพราะเจ้าของบ้านรักต้นไม้ทุกต้น และเติมไม้พุ่มอื่นๆ ให้ร่มรื่นสวยงามมากขึ้น แต่เราคิดไว้ก่อนแล้วว่าตรงไหนจะทํา อะไร สวนที่ออกแบบและ
ทํา ไว้ก่อนแล้วจะยากกว่าการออกแบบสวนในพื้นที่เปล่าโล่งๆ ครับ เราดูพื้นที่เดิมโดยรวม คิดไว้คร่าวๆ ว่าจะแก้อะไร ใส่อะไรเพิ่มตรงไหน จากนั้นค่อยดูที่หน้างาน ปรับแก้ตามความเหมาะสมอีกทีครับ” คุณไม้กล่าวทิ้งท้ายให้เราฟัง

จันทน์หอม เป็นไม้ต้นขนาดเล็ก โตช้า เด่นที่ต้นเป็นลํา แตกใบเป็นพุ่มที่ด้านบน ใบไม่ค่อยร่วง ออกดอกเป็นช่อ และดอกมีกลิ่นหอมชอบดินร่วนปนทราย ชอบแสงแดดจัด ทนแล้งทนเค็ม และทนลมแรง ไม่ชอบนํ้าขังแฉะนิยมปลูกเป็นไม้ประธานในสวนหิน

สวนหิน เป็นอีกหนึ่งสไตล์สวนที่ไม่ต้องดูแลรักษามากนัก ใช้หินหรือก้อนกรวดเป็นองค์ประกอบหลัก ซึ่งอาจดูเรียบง่ายเกินไป จึงมักตกแต่งด้วยประติมากรรมหรือของตกแต่งอื่นๆ เพื่อเพิ่มความน่าสนใจ อีกหนึ่งความเฉพาะตัวที่แตกต่างไปจากสวนสไตล์อื่นๆ คือ เรื่องของการเลือกใช้พรรณไม้ ควรเป็นไม้ที่โตช้า ทนแล้ง และมีความสวยโดดเด่นในตัวเอง เช่น จันทน์หอม เข็มกุดั่น แส้หางม้า อากาเว่

เรื่อง : วชิรพงศ์ หวลบุตตา

ภาพ : ฤทธิรงค์ จันทองสุข, รัตนชัย สื่อศิริธําารงค์