บ้านโมเดิร์นทรอปิคัล คือ สถาปัตยกรรมเขตร้อน (Tropical Architecture) ที่ปรับรูปปรับร่างตามแนวคิดของการออกแบบสมัยใหม่ (Modern Architecture) และอาจกล่าวได้ว่าโมเดิร์นทรอปิคัลนับเป็นรูปแบบสถาปัตยกรรมที่เหมาะกับสภาพภูมิอากาศของภูมิภาคอาเซียน
บ้านโมเดิร์นทรอปิคัลในอาเซียน
ลักษณะทางกายภาพของบ้านแบบทรอปิคัลมีความสัมพันธ์โดยตรงกับสภาพภูมิอากาศร้อนชื้น ส่วนต่างๆของบ้านออกแบบเพื่อรองรับการใช้ชีวิตในสภาวะดังกล่าว ไม่ว่าจะเป็นการเปิดโล่งเพื่อรับลม การทำหลังคาสูงชันเพื่อให้ระบายน้ำได้ดี การทำชายคายื่นออกมาจากตัวอาคารมากๆ เพื่อป้องกันความร้อนจากแสงอาทิตย์ หรือแม้กระทั่งการยกเรือนให้พ้นระดับน้ำท่วม การแก้ปัญหาด้วยภูมิปัญญาชาวบ้านในสมัยโบราณได้กระทำสืบต่อกันมายาวนาน จนกลายเป็นแบบแผนที่ลงตัว และในที่สุดก็กลายเป็นเอกลักษณ์ของสถาปัตยกรรมแบบทรอปิคัล เช่น เรือนไทย ที่เราคุ้นเคยกันดี ซึ่งต่างจากสถาปัตยกรรมแบบโมเดิร์นที่เข้ามาพร้อมๆกับการแพร่กระจายของวัฒนธรรมตะวันตกไปทั่วโลก เทคนิคการก่อสร้างและความเรียบง่ายจึงเข้ามาแทนที่ลวดลายของสถาปัตยกรรมแบบคลาสสิก (Classical Architecture) ซึ่งถูกมองว่าเป็นส่วนเกิน ลวดลายตามประเพณีพื้นถิ่นเขตร้อนก็ถูกลดทอนลงด้วยเช่นกัน โมเดิร์นทรอปิคัลจึงเป็นการผสมผสานรูปแบบสถาปัตยกรรมตะวันออกกับตะวันตกเข้าด้วยกัน
เมื่อพูดถึงสถาปัตยกรรมแบบโมเดิร์นทรอปิคัลในปัจจุบัน ถึงแม้จะมีรูปร่างหน้าตาเปลี่ยนไป แต่ก็ยังเป็นการแก้ปัญหาเดิมๆของบ้านเมืองร้อน งานออกแบบโมเดิร์นทรอปิคัลที่ประสบความสำเร็จ ควรจะมีความสมดุลระหว่างฟังก์ชันกับสไตล์ แนวคิดแบบโมเดิร์นอาจตอบสนองวิถีชีวิตของคนสมัยใหม่ได้ดีกว่า แต่แนวคิดแบบทรอปิคัลก็ยังคงตอบโจทย์ที่ธรรมชาติสร้างไว้แต่เดิมได้ดีเช่นกัน เพื่อให้เห็นภาพชัดเจนยิ่งขึ้น เราจะพาไปชมตัวอย่างของ “บ้านโมเดิร์นทรอปิคัล” ของเพื่อนบ้านในอาเซียน ไปดูกันว่าบ้านของพวกเขาสวยงามและอยู่สบายกันแค่ไหน
บ้านเวียดนาม
ออกแบบ : CTA | Creative Architect
ภาพ : Hiroyuki Oki
งานสถาปัตยกรรมของเวียดนามนั้นได้รับอิทธิพลจากจีนไม่น้อย เนื่องจากตกอยู่ใต้การปกครองของจีนมายาวนานนับพันปี สังเกตได้จากการวางแผนผังอาคารที่มักสร้างพื้นที่ปิดล้อม แล้วเปิดคอร์ตโล่งตรงกลางบ้านแบบจีน (Chinese Courtyard House) ซึ่งเข้ากับสภาพอากาศแบบร้อนชื้นได้เป็นอย่างดี เพราะสามารถถ่ายเทอากาศได้สะดวก อาคารโดยทั่วไปในเมืองมักสร้างเป็นตึกแถวแบบจีน มีหน้าแคบเพียง 4-5 เมตร แต่มีความลึกมากถึง 4-5 ช่วงเสา บ้านบางหลังที่อยู่ในเขตนอกเมืองแม้จะมีที่ดินกว้างขวางขึ้นมาหน่อย แต่ก็ยังคงนิยมสร้างบ้านที่มีหน้าแคบเป็นแนวยาวอยู่ดี อาจเป็นเพราะความเคยชินกับรูปแบบการใช้งานพื้นที่ รวมทั้งยังสอดคล้องกับแนวคิดด้านการรักษาความปลอดภัย ซึ่งการปิดพื้นที่โดยรอบของอาคารอย่างมิดชิด ทำให้พื้นที่บริเวณคอร์ตที่เปิดโล่งกลางบ้านเป็นเหมือนหัวใจหลักของบ้าน จึงมักปลูกต้นไม้เพื่อช่วยให้บ้านร่มรื่นน่าอยู่ อากาศถ่ายเทสะดวก เหมาะกับการออกมาทำกิจกรรมร่วมกันของสมาชิกในครอบครัว สำหรับอาคารที่มีช่องเปิดไม่มากนักก็นิยมเปิดช่องแสงแบบสกายไลต์บริเวณกลางบ้านเพื่อรับแสงธรรมชาติ ช่วยให้ภายในบ้านสว่างปลอดโปร่ง
2 Hien House เป็นผลงานการออกแบบของ CTA | Creative Architect ทีมสถาปนิกสัญชาติเวียดนาม ก็แสดงให้เห็นถึงลักษณะงานสถาปัตยกรรมดังที่กล่าวไปข้างต้น บ้านหน้าแคบหลังนี้ตั้งอยู่ในที่ดินหน้าแคบและลึก แต่ทีมสถาปนิกก็สามารถออกแบบบ้านให้ดูปลอดโปร่ง มีช่องแสงสกายไลต์อยู่ตรงกลางระหว่างอาคารสองก้อน ช่วยให้บ้านทั้งหลังดูสว่าง ไม่มืดทึบจากผนังสูงใหญ่ซึ่งถูกขนาบข้าง ทั้งยังดูเป็นส่วนตัวจากเพื่อนบ้านรอบ ๆด้วย สิ่งที่โดดเด่นอีกอย่างคือการนำกระเบื้องเกล็ดปลาจากบ้านเก่า มาสร้างสรรค์ให้กลายเป็นผนังบ้านที่มีรายละเอียดดูน่ารัก นอกจากนี้ยังไม่ลืมจัดมุมสวนสีเขียวภายในบ้านที่ช่วยสร้างความน่าอยู่ได้มากยิ่งขึ้น
บ้านสิงคโปร์
เจ้าของ : Mr. Michael Ho
สถาปัตยกรรม – ตกแต่งภายใน : ip:li architects by Mr. Yip Yuen Hong
แม้เราส่วนใหญ่จะทราบกันดีว่าประเทศสิงคโปร์นั้นมีขนาดค่อนข้างเล็ก ที่ดินมีราคาสูงมาก ประชากรส่วนใหญ่มักอาศัยอยู่บนตึกสูง หลายคนมีบ้านหลังแรกเป็นห้องชุดเล็กๆที่สร้างโดย Housing Development Board (HDB) หรือองค์การเคหะแห่งชาติ เมื่อแต่งงานมีครอบครัว มีรายได้มากขึ้น ถึงจะออกไปหาที่อยู่อาศัยที่มีขนาดใหญ่ขึ้น
แต่บ้านที่เรานำมาให้ชมนี้มีพื้นที่พอสมควร โดยรูปแบบอาคารที่ปรากฏก็ชวนให้นึกถึงสถาปัตยกรรมแบบโมเดิร์นทรอปิคัล เนื่องจากสิงคโปร์ก็มีสภาพภูมิอากาศแบบร้อนชื้น การออกแบบที่สอดคล้องกับสภาพอากาศและสร้างภาวะน่าสบายให้ผู้อยู่อาศัยจึงเป็นแนวคิดในการออกแบบบ้านหลังนี้
การวางตัวบ้านของบ้านหลังนี้ขนานไปในแนวทิศเหนือ-ใต้ และยังเน้นติดประตูบานเฟี้ยมที่สามารถเปิดออกให้โล่งเพื่อรับลมเข้ามาภายในได้ เป็นภาวะน่าสบายที่เกิดขึ้นอย่างเป็นธรรมชาติ จึงไม่ต้องพึ่งความเย็นจากเครื่องปรับอากาศเลย เอกลักษณ์ของงานสถาปัตยกรรมแบบโมเดิร์นทรอปิคัลที่เห็นได้ชัดอีกอย่างจากบ้านหลังนี้คือ การใช้เสาและระแนง และที่ขาดไม่ได้เลยก็คือต้นไม้ใหญ่ซึ่งแวดล้อมรอบบ้าน ดูเขียวชอุ่มร่มรื่น สมกับความเป็นเมืองสีเขียวของประเทศสิงคโปร์
บ้านอินโดนีเซีย
ออกแบบ: DELUTION
ภาพ: Fernando Gomulya
ด้วยสภาพแวดล้อมของประเทศอินโดนีเซีย ซึ่งเป็นเกาะแก่งและมีความเป็นธรรมชาติ จึงมีการนำวัสดุที่ให้ความรู้สึกเป็นธรรมชาติมาผสมผสานกับงานสถาปัตยกรรมสมัยใหม่ แต่ยังให้สัมผัสที่กลมกลืนเป็นอันหนึ่งอันเดียวกับธรรมชาติ เช่นเดียวกับบ้านอิฐในอินโดนีเซียหลังนี้ที่พึ่งพาพลังงานจากธรรมชาติ ผ่านการใช้วัสดุท้องถิ่น และเทคนิคการก่อที่เอื้อต่อการหมุนเวียนของอากาศ และลดความร้อนเข้าสู่ตัวบ้าน
ทีมสถาปนิกจาก DELUTION ได้นำความทรงจำในวัยเยาว์ของเจ้าของบ้านที่เคยอาศัยอยู่ในบ้านที่มีวัสดุหลักเป็น “อิฐ” บนเกาะชวา ซึ่งให้ความรู้สึกอบอุ่นและอ่อนน้อมถ่อมตน บ้านหลังนี้มีสวนมากถึง 4 จุด ประกอบด้วยสวนหน้าบ้าน สวนส่วนตัว สวนบนระเบียงชั้น 2 และสวนคอร์ตยาร์ด สอดรับกับการวางผังบ้านแบบโอเพ่นแปลน สอดคล้องกับพฤติกรรมของคนที่ในครอบครัวที่มักใช้เวลาร่วมกันเป็นประจำ เกิดเป็นบรรยากาศแสนอบอุ่น และยังเสริมการระบายอากาศภายในกับภายนอกโดยไม่มีผนังหรือโครงสร้างมากีดขวางการถ่ายเทของลม บ้านหลังนี้จึงเป็นบ้านประหยัดพลังงานที่ออกแบบให้เอื้อต่อการหมุนเวียนของอากาศ และลดความร้อนก่อนจะเข้าสู่ตัวบ้านได้อย่างเป็นรูปธรรม
บ้านมาเลเซีย
เจ้าของ : Mrs.Liew Jun Keong
ออกแบบ : Studio Bikin by Ms.Farah Azizan
ประเทศมาเลเซียเป็นประเทศบ้านใกล้เรือนเคียงที่มีอาณาเขตติดกับภาคใต้ของไทย สิ่งหนึ่งที่สังเกตได้จากการไปถ่ายบ้านในประเทศนี้คือ งานสถาปัตยกรรมมักโชว์ความสวยงามของตัววัสดุ รวมถึงการออกแบบตัวบ้านให้กลมกลืมไปกับธรรมชาติ เหมือนเช่นบ้านในมาเลเซียหลังนี้ที่เจ้าของบ้านอยากได้บ้านคอนกรีตสไตล์โมเดิร์นที่ล้อมรอบด้วยต้นไม้ เป็นบ้านโมเดิร์นที่ยังคงผิวสัมผัสธรรมชาติของตัววัสดุที่มีความสวยงามในตัวเอง ผู้ออกแบบเลือกใช้วัสดุธรรมชาติอย่างไม้ไผ่ ซึ่งปกตินิยมนำไปทำเป็นท่อ แต่กลับนำมาตกแต่งเป็นฟาซาดได้อย่างน่าสนใจ รวมไปถึงการเลือกใช้อิฐสีขาว ซึ่งเป็นอิฐเก่าที่ได้มาจากการรื้ออาคารที่พักแบบโคโลเนียลที่สร้างขึ้นตั้งแต่ก่อนสงครามโลกครั้งที่ 2
บ้านฟิลิปปินส์
ออกแบบ : Jim Caumeron Design
ในหมู่ประเทศอาเซียนด้วยกัน ฟิลิปปินส์อาจไม่ใช่ประเทศที่เป็นที่นิยมในหมู่นักท่องเที่ยวชาวไทยสักเท่าไหร่ แต่งานสถาปัตยกรรมของฟิลิปปินส์ก็มีความน่าสนใจไม่น้อย Viewpoint House หลังนี้คือบ้านโมเดิร์นสีขาวที่โดดเด่นด้วยช่องเปิดแบบสี่เหลี่ยมคางหมู บ้านหลังนี้ตั้งอยู่ในเขตชุมชนหนาแน่นในเมืองเกซอน บนผืนที่ดินรูปตัวแอล (L) ผู้ออกแบบจาก Jim Caumeron Design พยายามออกแบบรูปทรงของบ้านให้ล้อไปกับลักษณะของที่ดิน โดยข้อจำกัดแรกที่พบเจอคือด้านทิศตะวันออกและทิศใต้ของบ้านถูกบล็อกมุมมองด้วยกำแพงรั้วของเพื่อนบ้าน ส่วนด้านทิศตะวันตกและทิศเหนือติดกับถนนและสวนสาธารณะที่อาจรบกวนความเป็นส่วนตัว ผู้ออกแบบจึงทำช่องเปิดขนาดใหญ่ในฝั่งที่เปิดสู่สาธารณะ โดยวางหน้าต่างในตำแหน่งที่สูงกว่าระดับปกติให้พ้นจากสายตาของผู้คนที่เดินผ่านไปมาด้านนอก ส่วนมุมมองจากในบ้านมองออกไปก็จะเห็นวิวของต้นไม้ใหญ่แทน
บ้านเมียนมา
เจ้าของ: Ms.Thin Thin Lwin
ออกแบบ: Mr.Stephen Zawmoe Shwe
วัฒนธรรมต่างถิ่นและความเจริญที่หลั่งไหลเข้ามายังประเทศเมียนมา ทำให้ความเงียบสงบและชีวิตช้าๆ เริ่มหมุนเร็วขึ้น สิ่งก่อสร้างทันสมัยท่ามกลางบริบทของวิถีชีวิตพื้นเมืองที่มองดูแล้วแปลกตา แต่กลับน่าสนใจอยู่ไม่น้อย เหมือนเช่นบ้านในเมืองย่างกุ้งหลังนี้ซึ่งออกแบบในสไตล์โมเดิร์นเรียบง่าย เป็นผลงานการออกแบบของสถาปนิกรุ่นใหม่ที่นำความทันสมัยมาประยุกต์เข้ากับวิถีชีวิตดั้งเดิมของชาวเมียนมาได้อย่างไม่ขัดเขิน
บ้านหลังนี้มีลักษณะคล้ายกล่องสี่เหลี่ยม 4 ใบ จัดวางรวมกัน มีอาคารสีขาวขนาดใหญ่ตรงกลางเชื่อมโยงทุกกล่องทุกฟังก์ชันเข้าหากัน สิ่งหนึ่งที่มักพบในบ้านหลายหลังของชาวเมียนมาก็คือการออกแบบห้องพระในบ้าน แต่จะแยกจากส่วนอาศัยอย่างชัดเจน นอกจากนี้องค์ประกอบทางสถาปัตยกรรมที่สำคัญอีกอย่างหนึ่งที่สถาปนิกนำมาใช้เพื่อสร้างภาวะน่าสบายคือ การออกแบบแผงระแนงกันแดดในจุดที่อาคารและช่องเปิดต้องสัมผัสกับแสงแดดโดยตรงในยามบ่าย ซึ่งช่วยลดความร้อนที่จะเข้ามาภายในบ้านและลดภาระการทำความเย็นของเครื่องปรับอากาศได้มากทีเดียว
เรียบเรียง: Tarnda
ภาพ: คลังภาพบ้านและสวน บ้านโมเดิร์นทรอปิคัลในอาเซียน
