ทุกวันนี้ดูเหมือนว่าสภาพอากาศจะวิปริตผิดธรรมชาติไปกันหมด ฝนที่เคยตกตามฤดูกาลก็มาเป็นช่วงๆ อากาศที่ว่าร้อนก็กลับร้อนขึ้นจนอยู่กลางแจ้งแทบไม่ได้ คงปฏิเสธไม่ได้ว่าตัวการของปัญหาเหล่านี้เป็นผลมาจากฝีมือของมนุษย์ทั้งสิ้น ทางบ้านและสวนจึงขอหยิบยกรูปแบบการ จัดสวนรักษ์โลก และยั่งยืน ซึ่งกำลังเป็นกระแสที่นิยมไปทั่วโลก มาแนะนำกัน นอกจากเป็นการช่วยรักษาสิ่งแวดล้อมแล้ว การดูแลรักษาก็ยังง่ายกว่าสวนรูปแบบอื่นด้วยครับ
เข้าใจพื้นที่ก่อนจัดสวน
อันที่จริงการจัดสวนโดยทั่วไปก็ควรตรวจสอบและทำความเข้าใจสภาพพื้นที่ให้ดีก่อนการออกแบบพื้นดินเป็นปัจจัยแรกที่ควรคำนึง เพราะทั้งพรรณไม้และงานฮาร์ดสเคปก็ล้วนต้องปลูกต้องสร้างอยู่เหนือหรือฝังไปกับพื้นดินแทบทั้งสิ้น ในแต่ละพื้นที่จะมีคุณสมบัติหรือลักษณะของพื้นดินแตกต่างกันไป หากเป็นไปได้ควรเก็บรักษาลักษณะของพื้นดินเดิมให้มากที่สุด ไม่ว่าจะเป็นผิวหน้าดิน ความชันเดิม หรือแม้แต่ก้อนหินในพื้นที่นอกจากเป็นการรักษาหน้าดินที่อุดมไปด้วยแร่ธาตุแล้ว ยังช่วยรักษาสิ่งมีชีวิตและระบบนิเวศเดิมเอาไว้ด้วย ทั้งยังลดปัญหาที่จะเกิดตามมาจากพื้นที่โดยรอบ และลดค่าใช้จ่ายในการจัดสวนลงได้ บางกรณีคุณสมบัติเดิมของพื้นที่ยังกลายเป็นโจทย์ให้เกิดแนวคิดในการออกแบบที่ดีได้อีกด้วย
สวยด้วยต้นไม้พื้นถิ่น
การจัดสวนตามกระแสในปัจจุบันมักเลือกตัดต้นไม้เดิมในพื้นที่แล้วไปหาซื้อต้นไม้ใหม่ที่มีขายตามท้องตลาดมาปลูก คงเป็นการดีกว่าหากจะเลือกประยุกต์ต้นไม้เดิมให้เข้ากับงานจัดสวนของเรา เพราะต้นไม้ในพื้นที่โดยเฉพาะไม้ยืนต้นมีระบบรากยึดเกาะกับพื้นดินได้ดีกว่าต้นไม้ที่ขุดล้อมมาปลูก รวมถึงนำไม้พื้นถิ่นที่พบเห็นได้รอบพื้นที่บริเวณนั้นมาใช้ประดับสวนนอกจากไม่ต้องซื้อต้นไม้ใหม่แล้ว การดูแลรักษาพืชพรรณเหล่านี้ยังง่ายกว่ามาก
อย่าลืมเก็บน้ำไว้ใช้
น้ำเป็นปัจจัยสำคัญในการจัดสวนหรือปลูกต้นไม้ แม้ว่าปัจจุบันเราอาจใช้น้ำประปารดน้ำต้นไม้ได้ แต่ส่วนใหญ่มักมีค่าความเป็นกรดสูง จึงไม่เหมาะกับต้นไม้บางชนิดผิดกับน้ำในธรรมชาติ หากมีพื้นที่ที่สามารถทำบ่อน้ำธรรมชาติได้ก็เป็นทางเลือกที่ดี เพราะดึงน้ำในบ่อมารดน้ำต้นไม้ได้ทันที นอกจากนี้ยังเป็นแหล่งที่อยู่อาศัยของสิ่งมีชีวิตมากมาย ทำให้สวนดูสวยงามยิ่งขึ้นด้วย และหากขุดเป็นบ่อน้ำดินแล้ว เรายังใช้ดินเลนที่อยู่ใต้น้ำมาใส่ต้นไม้ช่วยเพิ่มแร่ธาตุในดินได้ รอบๆบ่อก็ปลูกไม้น้ำสร้างความหลากหลายให้พืชพรรณในสวน ทั้งนี้จุดที่จะขุดบ่อควรอยู่ในบริเวณที่ต่ำสุดของที่ดินเพื่อสามารถรับน้ำฝนที่ไหลไปบนหน้าดินลงสู่บ่อได้เต็มที่
เลือกพลังงานทดแทน
แน่นอนว่าการจัดการสวนหรือสร้างความสวยงามภายในสวนจำเป็นต้องใช้พลังงาน ไม่ว่าจะเป็นการรดน้ำต้นไม้ ใช้เครื่องตัดหญ้า น้ำพุ หรือน้ำตก แม้แต่แสงสว่างในยามค่ำคืน เราสามารถเปลี่ยนการใช้พลังงานจากกระแสไฟฟ้าภายในบ้านมาเป็นพลังงานสะอาดที่ใช้แล้วไม่หมดไปอย่างพลังงานแสงอาทิตย์โดยใช้แผงโซลาร์เซลล์เชื่อมกับอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ภายในสวน ซึ่งในขั้นตอนการติดตั้งอาจจำเป็นต้องใช้ผู้เชี่ยวชาญเพื่อให้เกิดความปลอดภัยมากขึ้น หรือจะใช้อุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ที่มีแผงโซลาร์เซลล์ติดมาด้วย เช่นไฟสนาม แต่ถ้าการทำแผงโซลาร์เซลล์ดูยุ่งยากเกินไป อาจหยิบยืมเครื่องไม้เครื่องมือหรือนวัตกรรมในอดีตมาใช้แทนก็ได้ เช่น กังหันลมที่หมุนไปตามแรงลมเป็นตัวขับเคลื่อนระหัดวิดน้ำสร้างธารน้ำไหลในสวน หรือประยุกต์การทำนาขั้นบันไดในพื้นที่ที่มีความชันสูงมาเป็นระบบการให้น้ำจากบ่อเก็บน้ำจากด้านบนที่ค่อยๆปล่อยให้น้ำไหลลงทีละขั้นตามความชันระดับต่างๆในแปลงต้นไม้แทนการใช้เครื่องสูบน้ำวิดน้ำจากด้านล่างเพื่อไปรดน้ำต้นไม้ด้านบน
เรื่อง : ปัญชัช ชั่งจันทร์
ภาพ : คลังภาพบ้านและสวน