ไขทุกข้อสงสัยที่คนรักบอนสีต้องรู้ กับผู้เชี่ยวชาญด้านบอนสีมากว่า 20 ปี

เวลานี้คงไม่มีต้นไม้ชนิดไหนมาแรงแซงโค้งเท่ากับ บอนสี ต้นไม้ใบที่เคยเป็นที่นิยมมาเมื่อนานมาแล้ว ปัจจุบันกลับได้รับความสนใจมากยิ่งขึ้นไปอีกครั้งจากกลุ่มคนรักไม้ใบที่เริ่มให้ความสนใจและสะสมต้นไม้ชนิดนี้มากยิ่งขึ้น

บ้านและสวน จึงพามาทำความรู้จักและเสาะแสวงเคล็ดลับการปลูกและการขยายพันธุ์ บอนสี เพื่อจำหน่ายเพิ่มเติมให้มากขึ้น หรือแม้แต่การผสมพันธุ์ให้ได้สายพันธุ์ใหม่ ๆ จากคุณครูปอ-จิระวัฒ แซ่อึ้ง แห่งสวนมณีมณ ผู้ซึ่งอยู่ในวงการไม้ใบและบอนสีมาแล้วกว่า 20 ปี

คุณครูปอ-จิระวัฒ แซ่อึ้ง แห่งสวนมณีมณ กับบอนสี เมืองเกาะเกร็ด ซึ่งของแท้ต้องมี 2 เม็ดสีคือแดงและชมพู

บอนสี
มณีล้อมเพชร เป็นบอนใบยาว ด่างชมพู มีเสน่ห์ตรงสีเหลืองและบรอนซ์เงินที่กระจายตัวอยู่บนใบแทรกมาเป็นแถบ ใบค่อนข้างหนา ตัวนี้เป็นลูกไม้ของทางสวนผสมกับไม้ด่าง ตัวนี้ออกมา 2 ปีเช่นกัน จากเดิมต้นในกระถาง 4 นิ้ว 1,500 บาท ราคาปัจจุบัน 20,000-25,000 บาท ต้นในภาพราคา 500,000 บาท
เทพอักษรา บอนใบกาบเป็นบอนที่ต้องดูแลเป็นพิเศษสักนิด เพราะถ้าจะให้สวยต้องทำกระโจมขังเดี่ยวให้ ใบจะตั้งสวยงาม สุขภาพดี

จุดเริ่มต้นที่มารักบอนสี

เริ่มต้นจากครอบครัวภรรยาของผมขายต้นไม้มาตั้งแต่แรก สมัยที่ยังต้องหาบต้นไม้ใส่กระถางดินเผาขึ้นเรือขึ้นรถเมล์ไปขายที่บางบำหรุและตลาดเทเวศร์ จากจุดเริ่มต้นที่เราปลูกต้นไม้ประดับขายมาก่อน จากนั้นพอมาเริ่มทำไม้ใบขายเรากลับรู้สึกชอบมากกว่า เพราะ มันไม่ต้องอยู่กลางแดดร้อนและไม่ต้องรดน้ำทุกวัน ตอนนั้นเริ่มมีบอนสีพันธุ์อัปสรสวรรค์ออกมาใหม่แล้ว เราก็เริ่มให้ความสนใจ ตอนนั้นราคาก็ไม่สูงและคนเล่นไม่มาก ส่วนมากจะรู้จักกันหมด แต่ก็มีเรื่องของค่าลิขสิทธิ์พันธุ์บอนสีในเวลานั้น ซึ่งหากซื้อขายกันก็ราคาหลักหมื่นอยู่ จากนั้นเราก็เริ่มปลูกและศึกษาเกี่ยวกับบอนสีจากที่ปลูกเป็นต้นไม้เล่น ๆ ก็เริ่มส่งประกวดนั้นเป็นระยะเวลามากว่า 20 ปีมาแล้ว

ทำไมบอนสีปัจจุบันถึงราคาสูงขึ้นขนาดนี้

อย่าง”เมืองเกาะเกร็ด”ที่ผมผสมพันธุ์เองเมื่อ 2 ปีที่แล้ว มีจุดเด่น คือ สีสันใบสวย ปลูกง่าย และฟอร์มใหญ่ เราปล่อยขายในราคา 200 บาท ตอนนั้นก็คิดว่าแพงแล้ว แต่จะมีต้นที่สมบูรณ์มีหัวและฝักพร้อมทำพันธุ์ เราขายในราคา 200,000 บาท ซึ่งสามารถเป็นแม่พันธุ์ที่ดีและนำไปยอด เพื่อสร้างรายได้ได้ ปรากฏว่าของขายดีจนหมดและขาดตลาด ทีนี้คนต้องการมากขึ้นต้นที่ขนาดเล็กลง หรือเป็นต้นแบบทั่วไปก็พลอยราคาปรับตัวสูงตามไปด้วย โดยไปยึดกับราคาต้นพันธุ์ที่ขาดตลาด

บอนสีเดิมทีก็เป็นกลุ่มต้นไม้ที่มีคนเล่นอยู่แล้ว แต่หลังจากกระแสต้นไม้ใบที่ฮิตมาก ทำให้คนที่ชื่นชอบไม้ใบหันมาสนใจบอนสีและก็ลงมาเล่นด้วย ทำให้ราคาบอนสีตอนนี้แพงขึ้นไป แต่ในความคิดเห็นของผมต้นไม้ที่ราคาสูงควรเป็นบอนสีตัวใหม่ เดี๋ยวนี้เราก็ลองขายเล่น ๆ ตั้งราคาตู้ละล้าน ก็ยังมีนายทุนมาเล่นและซื้อไปเลย บอนสีสายพันธุ์ทั่วไปตอนนี้ราคาถือว่าแพงเกินไปมาก เช่น ชายชล อัปสรสวรรค์ ฮกหลง ฯลฯ เพราะว่าทั้งที่เป็นสายพันธุ์เก่าที่คนที่ปลูกบอนสีดั้งเดิมไม่ค่อยมีคนเล่นกันแล้ว สามารถขยายพันธุ์ได้รวดเร็วทีละมาก ๆ ไม่กลายพันธุ์แต่กลับปั่นราคาจนสูงเกินไป

รวม บอนสีน่าสะสม หลากหลายสายพันธุ์ที่เหมาะกับมือใหม่

สีสันที่หลากหลายของบอนสีรุ่นเก่าหรือบอนสีลูกไม้ที่เกิดจากการแผลงก็ยังมีสีสันที่สวยงาม สามารถนำมาผสมให้เกิดสายพันธุ์ใหม่ๆที่สวยงามต่อไปได้
หัวของบอนสีที่สมบูรณ์ สามารถเจริญเติบโตนอกตู้อบและนำไปขยายพันธุ์ต่อไปได้
อีก 3 – 4 สัปดาห์ บอนสีที่เกิดจากการผ่าหัว จะเริ่มผลิยอดเล็ก ๆ ต่อมาอีก 1 สัปดาห์จึงเริ่มแตกรากและเติบโตเป็นต้นใหม่ เมื่อต้นโตและแข็งแรงมากขึ้นจึงย้ายปลูกในกระถางเล็กต่อไป
ต้นกล้าบอนสีที่คัดเลือกมาปลูกใส่กระถางแยกและเตรียมเข้าตู้อบเพื่อให้ต้นเติบโตและแข็งแรงขึ้น

การเพาะขยายพันธุ์บอนสีเพื่อสร้างรายได้

บอนสีสามารถขยายพันธุ์ได้ทั้งแยกหน่อ ผ่าหัวและเพาะเมล็ด แต่ส่วนมากจะเลือกวิธีผ่าหัว เพราะ สามารถขยายพันธุ์ได้จำนวนมากในระยะเวลาที่สั้น และมักกลายพันธุ์เกิดเป็นบอนแผลงและบอนป้าย ซึ่งจะมีสีสันและลวดลายที่ต่างไปจากเดิม และทำให้เกิดพันธุ์ใหม่ที่มีราคาสูงขึ้นได้

การผ่าหัวให้เกิดการแผลง คือ เมื่อเราผ่านหัวบอนสีพันธุ์ตัวขาวและมาผ่านพันธุ์สี อย่าง สีแดง ยางที่ติดมีดมาก็จะทำให้ต้นบอนสีลูกกลายเป็นไม้ด่างหรือป้ายได้

แต่หากต้องการขยายพันธุ์ให้ได้สายพันธุ์เดิมที่นิ่งเหมือนพันธุ์แม่ต้องรอให้ต้นแม่พันธุ์ออกดอกเสียก่อน จะมีโอกาสเหมือนต้นแม่พันธุ์ได้ถึง 80-90 เปอร์เซ็นต์ ถ้าผ่าตอนที่ยังไม่ได้อายุส่วนมากจะกลายพันธุ์ไปหมดเลย แต่ก็จะมีข้อดีคือเราก็ได้พันธุ์ใหม่ ๆ มาคัดได้ ยกตัวอย่างเช่น บางชนิดใบกึ่ง ๆ จะคล้ายใบกลมหรือไทย แต่เมื่อออกดอกแล้วในขณะที่ได้ใบไทย เมื่อนำมาผ่าขยายพันธุ์ก็จะได้ใบไทยทั้งหมด แต่ที่สำคัญอุปกรณ์ที่ผ่าและปลูกต้องล้างทำความสะอาดก่อนเพราะอาจติดไวรัสได้ ทำให้ใบดูผิดรูปไปจากปกติ

เวลาเราผ่าชิ้นหัวต้องแช่น้ำให้คายยางออก จากนั้นเทน้ำทิ้งและใส่น้ำแกว่งสารส้มแล้วทิ้งไว้อีกประมาณ 5 นาที จากนั้นก็คว่ำในวัสดุปลูกเลย สำหรับผมจะเลือกวัสดุปลูกคือ ขุยมะพร้าวแช่น้ำ แล้วคั่นเอาน้ำสีน้ำตาลออกเหมือนคั่นกะทิ 3-4 ครั้ง จากนั้นใส่กล่องพลาสติกใสและปิดฝา นำไปไว้ในที่ร่ม ห้ามโดนแสงเลย 25-26 วัน บอนสีจะเริ่มแทงตา จากนั้นราว 2 เดือนก็นำมาแยกออกและเริ่มปลูกในตู้อบได้

การปลูกในตู้อบจะช่วยให้ใบใหม่งอกขึ้นมาเร็วขึ้นมาก จากที่อยู่ข้างนอกใช้เวลาหนึ่งเดือน แต่อยู่ในตู้บางพันธุ์อาจใช้เวลาแค่อาทิตย์เดียว เทคนิคการปลูกบอนสีเพื่อนำไปประกวด เพราะต้นบอนที่ปลูกในตู้มักไม่พักตัว สามารถผลิใบได้ตลอดปี
ตู้ปลูกเลี้ยงต้นบอนสีหรือตู้อบมีลักษณะคล้ายบ้านเล็ก ๆ กว้าง 1 เมตร ยาว 2 เมตร สูงจากพื้นถึงยอดจั่วประมาณ 80 เซนติเมตร ขึ้นอยู่กับพื้นที่
หมั่นเช็ดล้างสิ่งสกปรกบนหลังคาพลาสติกที่กรุตู้โดยรอบเป็นประจำทุกสัปดาห์ เพื่อให้แสงสว่างส่องถึงต้นบอน และควรทำในช่วงเช้าหรือช่วงที่ไม่มีแสงแดดร้อนจัด

ทำไมต้องปลูกในตู้อบ

บอนสีทุกชนิดหลังผ่าออกมาต้องอนุบาลในตู้อบ 3-4 เดือนก่อน เพื่อให้ต้นไม้เริ่มสร้างหัว เมื่อบอนสีมีหัวเราจะสามารถมาเลี้ยงนอกตู้เมื่อไหร่ก็ได้ บอนสีชอบอากาศร้อนชื้น แต่ไม่ชอบให้น้ำขังถึงบริเวณหัว หากเลี้ยงในตู้จะเห็นได้ชัดเลยว่าจะออกใบใหม่สัปดาห์ละใบ หากปลูกนอกตู้จะเหลือเพียงเดือนละใบเท่านั้น ดังนั้น หากปลูกในตู้อบใบจะดกและแข็งแรงกว่า

อย่างผมถ้ามีคนมาขอซื้อต้นแม่พันธุ์ไปปลูก แต่ไม่มีความรู้มาก่อนหรือไม่มีตู้อบสำหรับอนุบาลไม้เล็กผมก็จะไม่ขายเลย ต่อให้ซื้อแค่ต้นเดียวก็ไม่ขาย เราจะให้ความรู้และให้เขาไปศึกษามาก่อน เพาะถ้าคนปลูกปลูกแล้วตาย เขาจะไม่กลับมาเล่นบอนสีอีก แต่ถ้าบอนสีที่ซื้อโตเป็นไม้กอที่สร้างหัวเรียบร้อยแล้วก็สบาย อยู่ได้และปลูกรอดแน่นอน ตอนนี้คนซื้อต้องระวังเพราะต้นไม้ในกระแสบางทีมีแค่ใบเดี่ยวและขนาดเล็กเกินไป ดังนั้น หากนำมาเลี้ยงนอกตัวไม่นานก็ตายแน่นอน คนขายคือคนที่ซื้อต่อมาอีกทีก็จะไม่มีความรู้พอที่จะแนะนำคนซื้อว่าต้องปลูกอย่างไร

รัตนรุ่งเรือง เป็นลูกไม้เมืองเกาะเกร็ดอีกสายพันธุ์ บอนใบไทย ด่างชมพู มีหว่างหูสีเหลือง คัดต้นมาอย่างดี ดูแลไม่ยาก ขายออกไปจากสวนไม่เกิน 50 ต้น ถ้าต้นมี 4-5 ใบ ราคา 30,000 บาท แต่ถ้าในภาพขนาดกระถาง 8 นิ้ว สูง 30-40 เซนติเมตร ราคาพุ่งไปที่ 120,000 บาท
บอนสี
มณีนารา เผยโฉมมาเมื่อเดือนที่แล้ว ขอบใบแดง เม็ดชมพู กระดูกก็แดงชัด จัดจ้านในแบบเขียว ขาว แดง ชมพู
บอนสี
กระโจมขังเดี่ยว ช่วยให้บอนสีต้นที่ปลูกในกระโจมจะมีสีสันสวยงาม ใบหนาและมีระเบียบกว่าต้นที่เลี้ยงในตู้พลาสติก ถุงพลาสติกมีอายุการใช้งาน 5 – 6 เดือน จึงต้องเปลี่ยน

เคล็ดลับการปลูกบอนสี

หลังจากอนุบาลจะทำการคัดต้นที่สมบูรณ์แข็งแรงมาปลูกแยก โดยเปลี่ยนเครื่องปลูกจากขุยมะพร้าว มาใช้ดินก้ามปู ซึ่งจะเอามาตากให้แห้งกลางแดด เพื่อกำจัดเชื้อโรค ไรแดงหรือเพลี้ย ขณะเดียวกันเราก็เก็บกิ่งไม้และเศษที่เราไม่ต้องการออก ดินที่แห้งน้ำเวลามาเจอน้ำมันจะฟู ทำให้รากของบอนสีเดินได้สะดวก ไม่จำเป็นต้องใส่ปุ๋ยเพราะปุ๋ยจะกัดกินรากทำให้รากเน่าหรือแห้งได้

บอนสีไม่ชอบอากาศเย็นแต่ชอบอากาศร้อนชื้น เป็นวัฏจักรในฤดูหนาวก็จะเริ่มทิ้งใบ หากให้น้ำไม่ถึงจะคายน้ำไวและพักตัวเลย พอรดน้ำมากก็จะขึ้นใบใหม่ ดังนั้น เมื่อต้นเป็นกอมีหัวแข็งแรงจนเอาออกนอกตู้ได้แล้ว ก็ยังคงต้องมีจานรองหล่อน้ำไว้ให้ชุ่มชื้นเสมอด้วย

ควรทำสแลนกันแสงให้ส่องลงมา ประมาณ 60-70 เปอร์เซ็นต์ หากบริเวณที่ปลูกอากาศร้อนจัด หรือเป็นบอนสีที่ใบสีเหลืองหรือชมพู เช่น เหลืองกันตนา ที่ไม่ชอบแสงแดดจัด อาจต้องเปลี่ยนเป็น 50 เปอร์เซ็นต์ตามความเหมาะสม

บอนสี
นารายณ์เนรมิตบอนใบยาว ขาว ชมพู เขียว เม็ดแดง สวยสว่างในกระถางเลยทีเดียว เม็ดเดียวสีแดง กระดูกก็แดง ตามกันมา
บอนสี
เทวาสุวรรณ เป็นลูกของเมืองเกาะเกร็ด เป็นบอนใบไทย สีเขียวตัดขาว ขอบชมพู ช่วงหน้าหนาวที่อากาศเย็นสีขาวจะออกเหลืองเล็กน้อย มีเม็ดสีแดงเข้มและสีชมพูมี 2 เม็ด ใบมีสีเขียวเข้มๆ ด้วย ตัดกับขาวสวยงาม

บอนสี


ขอขอบคุณ : คุณจิระวัฒ แซ่อึ้ง สวนมณีมณ อ.ไทรน้อย จ.นนทบุรี Jirawat Sae-ung

เรื่อง : ปัญชัช

ภาพ : อนุพงษ์ ฉายสุขเกษม