ดินหรือวัสดุปลูกที่อุดมสมบูรณ์ เรียกได้ว่าเป็นหัวใจหลักในการปลูกพืชทุกชนิด เพราะเป็นแหล่งสะสมสารอาหาร เพื่อให้ต้นไม้สามารถนำไปใช้ในการเจริญเติบโตได้อย่างแข็งแรง และสวยงาม โดยเฉพาะไม้ที่ปลูกในกระถาง อย่าง แคคตัส (CACTUS) และ ไม้อวบน้ำ (SUCCULENTS) เนื่องจากรากจะไม่มีโอกาสชอนไชออกไปหาธาตุอาหารและน้ำจากที่อื่น
ส่วนผสมดินปลูกแคคตัส ที่ดี ควรมีลักษณะโปร่ง ร่วนซุย อุดมไปด้วยสารอาหาร ระบายน้ำได้ดี แต่สามารถเก็บความชื้นไว้ได้พอสมควร ซึ่งวัสดุปลูกที่ใช้ได้ดีมีมากมายหลายสูตร การเลือกวัสดุปลูกควรพิจารณาจากความเหมาะสมและแหล่งของวัสดุที่ใช้เป็นส่วนผสม ตำแหน่งที่ตั้งกระถาง เช่น ถ้าตั้งในที่ร่ม น้ำระเหยช้า ควรใช้วัสดุปลูกที่ระบายน้ำดี แต่ถ้าตั้งในที่กลางแจ้ง ควรใช้วัสดุที่อุ้มน้ำ นอกจากนี้ แต่ละสายพันธุ์ก็ต้องการลักษณะดินที่แตกต่างกันไป หากผสมด้วยวัสดุปลูกหลาย ๆ ชนิดที่เป็นสารอาหารหลักของแคคตัส ก็จะช่วยให้แคคตัสเติบโตได้ดียิ่งขึ้น แต่ทั้งนี้ผู้เลี้ยงต้องหมั่นสังเกตการเปลี่ยนแปลงของต้นไม้ เพื่อปรับใช้ให้เหมาะสมกับต้นไม้มากที่สุด
ลักษณะของวัสดุปลูกที่ดี
1. ร่วนซุย ระบายน้ำ ถ่ายเทอากาศ และเก็บความชื้นได้ดี
2. มีความเป็นกรดเล็กน้อย pH ประมาณ 6.5-7.0
3. มี ธาตุอาหารที่จำเป็น เพียงพอในสัดส่วนที่เหมาะสมต่อการเจริญเติบโตของพืช
4. ปราศจากสารพิษ เมล็ดวัชพืช โรคแมลง ตลอดจนศัตรูพืชอื่น ๆ
5. เป็นวัสดุที่หาได้ง่ายในท้องถิ่น มีน้ำหนักเบา สามารถเคลื่อนย้ายได้สะดวก
วัสดุปลูกแคคตัส
หินภูเขาไฟ (Pumice) หรือหินลาวา
เกิดจากตะกอนลาวา น้ำหนักเบา มีรูพรุนมาก ช่วยให้ดินโปร่ง ระบายน้ำได้ดี มีอากาศหมุนเวียน มีหลายขนาดให้เลือก แต่ราคาสูงกว่าวัสดุชนิดอื่น
ทรายหยาบ (Sand)
ประกอบด้วยหินเล็ก ๆ ที่ได้มาจากการผุพังสลายตัวของหินชนิดต่าง ๆ ช่วยให้เครื่องปลูกระบายน้ำได้ดี เก็บความชื้นได้พอสมควร แต่ไม่ควรใช้ทรายละเอียด เพราะ ทำให้จับตัวกันเป็นก้อน และไม่ควรใช้กรวดเม็ดเล็กแทน เพราะ จะสะสมความร้อน ทำให้ระบบรากเสียหาย
ดินใบก้ามปู
เป็นดินที่เกิดจากการทับถมของใบก้ามปูที่ร่วงหล่น แล้วย่อยสลาย ระบายน้ำได้ดี มีธาตุไนโตรเจนสูง ส่วนใหญ่มักใช้วิธีร่อนเอาเศษกิ่งไม้ หรือใบที่ยังไม่ย่อยสลายตัวดีออกก่อนจะนำไปผสมกับวัสดุปลูกอย่างอื่น
ถ่านป่น
เกิดจากไหม้ที่เผาไหม้ในอุณหภูมิที่สูงจัด ช่วยให้เครื่องปลูกโปร่ง ระบายน้ำและอากาศได้ดี มีคุณสมบัติเป็นด่าง ช่วยดูดซับสารพิษและยับยั้งเชื้อราได้ในระดับหนึ่ง
ปุ๋ยหมัก
เกิดจากอินทรียวัตถุเหลือใช้ เช่น หญ้าแห้ง ใบไม้ ฟางข้าว หรือขยะมูลฝอย ที่สลายตัวผุพังตามธรรมชาติ ช่วยให้วัสดุปลูกร่วนซุย กักเก็บน้ำ และถ่ายเทอากาศได้ดี
ปุ๋ยคอก
เป็นปุ๋ยอินทรีย์ที่ได้จากมูลสัตว์ต่าง ๆ เป็นแหล่งธาตุอาหารพืช หาง่าย ราคาไม่แพง
เพอร์ไลต์ (Perlite)
เกิดจากการนำแร่หินภูเขาไฟตามธรรมชาติมาเผาด้วยความร้อนสูง มีน้ำหนักเบา อุ้มน้ำได้ดี แต่ระเหยออกได้เร็ว ช่วยให้เครื่องปลูกโปร่งมากขึ้น
พีตมอส (Peat Moss)
เป็นวัสดุที่นำเข้าจากต่างประเทศ เกิดจากซากสแฟกนั่มมอสที่ตายแล้วทับถมกันจนย่อยสลายกลายเป็นผงสีดำ ดูคล้ายดิน แต่ร่วนซุยมาก มีอินทรียวัตถุสูง อุ้มน้ำดี นิยมใช้เพาะเมล็ดหรือใช้ผสมกับเครื่องปลูกชนิดอื่น เพื่อช่วยให้กักเก็บความชื้นได้ดี และอุดมไปด้วยธาตุอาหาร แต่ควรให้น้ำสม่ำเสมอ ไม่ควรปล่อยให้พีตมอสส์แห้งนาน เพราะ จะเกาะตัวกันเป็นก้อน จนน้ำซึมลงไปในเนื้อได้ยาก
ส่วนผสมดินปลูกแคคตัส
สูตร 1 : พีตมอส 2 ส่วน + หินภูเขาไฟ 1 ส่วน + เพอร์ไลต์ 1 ส่วน
สูตร 2 : ดินร่วน 1 ส่วน + ถ่านป่น 1 ส่วน + ทรายหยาบ 1 ส่วน
สูตร 3 : ดินร่วน 1 ส่วน + ถ่านป่น 1 ส่วน + ทรายหยาบ 1 ส่วน + ใบไม้ผุ 1 ส่วน
สูตร 4 : ดินร่วน 3 ส่วน + แกลบเผา 1 ส่วน + ทรายหยาบ 1 ส่วน + ปุ๋ยคอก 1 ส่วน
สูตร 5 : ดินร่วน 2 ส่วน + ทรายหยาบ 3 ส่วน + ถ่านป่น 1 ส่วน + ใบไม้ผุหรือปุ๋ยหมัก 1 ส่วน
สูตร 6 : ดินร่วน 4 ส่วน + เพอร์ไลต์ 1 ส่วน + รองก้นกระถางด้วยหินภูเขาไฟ 1 ส่วน
สูตร 7 : ดินร่วน 4 ส่วน + ทรายหยาบ 2 ส่วน + ถ่านป่น 2 ส่วน + ใบไม้ผุ 1 ส่วน + อิฐหัก 7 ส่วน
สูตร 8 : ดินใบก้ามปู 2 ส่วน + ทราย 3 ส่วน + ถ่านป่น 1 ส่วน
Tips สูตรผสมดินไม่จำเป็นจะต้องเหมือนตามที่ตำราระบุไปเสียทุกอย่าง สามารถปรับเปลี่ยนวัสดุทนแทน หรือสัดส่วนไปตามบริบทของต้นไม้ได้ เช่น หากต้นไม้ที่เริ่มมีอาการรากเน่า ควรปรุงดินให้มีความโปร่งระบายน้ำได้ดี
Tips การโรยกรวดเล็ก ๆ ที่หน้าดินจะช่วยให้หน้าดินไม่แห้งเร็วจนเกินไป เวลารดน้ำดินจะไม่กระเด็นออกมานอกกระถาง
ข้อมูลจาก
หนังสือ วัสดุปลูกไม้ประดับ (ชุดคู่มือการเกษตร ฉบับปรับปรุง)
สั่งซื้อได้ที่ : https://www.naiin.com/product/detail/243409
หนังสือ แคคตัส Cactus (ใหม่)
สั่งซื้อได้ที่ : https://www.naiin.com/product/detail/251167
หนังสือ A Beginner’s Guide for Cactus & Succulents คู่มือปลูกเลี้ยงแคคตัสและไม้อวบน้ำ ฉบับเริ่มต้น
สั่งซื้อได้ที่ : https://www.naiin.com/product/detail/515859