กระพี้จั่น คือ ไม้ต้นผลัดใบขนาดเล็กถึงขนาดกลาง สูง 8 – 20 เมตร เรือนยอดทรงกลม โคนต้นเป็นพูพอน เปลือกสีน้ำตาล หรือน้ำตาลเทาแตกเป็นสะเก็ดเล็กๆ ตามกิ่งมีรอยแผลทั่วไป
ต้นกระพี้จั่น มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Millettia brandisiana Kurz อยู่ในวงศ์ Leguminosae-Papilionoideae บางพื้นที่เรียก ปี้จั่น และ พี้จั่น อยู่ในประเภทไม้ต้นผลัดใบ ซึ่ง จั่น มีความหมายในภาษาเหนือ แปลว่า เครื่องประดับหรือทอง เพชรพลอยที่มีค่า
สำหรับทรงของต้นไม้มีความเป็นพุ่มกลม ลำต้นมีเปลือกสีน้ำตาลแตกเป็นสะเก็ด มีถิ่นกำเนิดที่เอเชียเขตร้อน ในประเทศไทยพบตามป่าเบญจพรรณและป่าเต็งรังทั่วทุกภาค ที่ความสูง 50 – 300 เมตร จากระดับน้ำทะเล
ในส่วนของใบ ใบของต้นกระพี้จั่น ประกอบแบบขนนกปลายคี่ ใบย่อย 7 – 21 คู่ รูปรีหรือรูปไข่ปลายใบแหลมถึงเรียวแหลม ยอดอ่อนมีสีแดง แผ่นใบบางสีเขียวเข้มใต้ใบสีเขียวนวล
ลักษณะของดอกจากต้นกระพี้จั่นจะเป็นช่อกระจะออกตามกิ่งพร้อมผลิใบใหม่ ดอกแบบดอกถั่ว สีม่วงอมชมพู และผลเป็นฝักแบน ปลายฝักแหลมเป็นจะงอย ภายในมีเมล็ดกลมแบนสีน้ำตาลเข้ม
การปูลกต้นกระพี้จั่น
ต้นกระพี้จั่นชอบดินร่วนปนทราย ชอบน้ำปานกลาง รดน้ำสัปดาห์ละ 1 ครั้ง ทนแล้งได้ดี กับแสงแดดเต็มวัน ขยายพันธุ์ด้วยวิธีการเพาะเมล็ด ถือไม้ประดับเนื่องจากมีช่อดอกที่สวยงาม เมื่อถึงฤดูกาลออกดอกกระพี้จั่นจะทิ้งใบ และผลิดอกสีม่วงอมครามกระจ่างไปทั้งต้น
ประโยชน์ของต้นกระพี้จั่น
ต้นกระพี้จั่น นิยมปลูกเป็นไม้ประดับสวนเพื่อให้ร่มเงาและมีดอกสวยงาม แต่ไม่ควรปลูกในสนามเด็กเล่น เพราะปลายฝักแหลมอาจเป็นอันตรายได้ ยอดอ่อนนิยมกินเป็นผักสดจิ้มน้ำพริก ใส่ในแกงหรือยำได้ มีมากช่วงปลายฤดูหนาวถึงต้นฤดูร้อน เป็นผักรสฝาดมัน มีสรรพคุณแก้เส้นเอ็นพิการ ยอดอ่อนแต่ละต้นมีรสชาติต่างกัน บางต้นอร่อย บางต้นไม่อร่อย ฉะนั้นผู้ที่ต้องการปลูกจึงควรคัดเลือกพันธุ์ให้ดี
ต้นกระพี้จั่น ออกดอกเดือนกุมภาพันธ์ – เดือนเมษายน ติดผลเดือนมีนาคม – เดือนพฤษภาคม เนื้อไม้ ต้นกระพี้จั่นสามารถใช้ในการก่อสร้าง ใช้ทำเครื่องมือช่าง หรือเครื่องมือการเกษตร ทำเยื่อกระดาษ ลำต้น ต้มดื่มบำรุงเลือด และใบอ่อนสามารถนำมารับประทานได้
ความเชื่อเกี่ยวกับต้นกระพี้จั่น
เป็นต้นไม้มงคล เนื่องจากได้รับพระราชทานมาจากในหลวงรัชกาลที่ 9 ให้กับจังหวักแม่ฮ่องสอน ซึ่งคำว่า จั่น ในภาษาเหนือ แปลว่า เครื่องประดับหรือของที่มีค่า จึงได้รับความนิยมในการปลูกเพื่อเป็นสิริมงคลและทำให้ชีวิตมีความเจริญ เงินทองไหลมาเทมา
บทความที่เกี่ยวข้อง
สายมูพลาดไม่ได้กับ “ 50 ต้นไม้มงคล ” ตามความเชื่อของไทย
กันเกรา ต้นไม้มงคล ดอกมีกลิ่นหอม สีสวย และมีสรรพคุณสารพัดประโยชน์
ต้นพะยอม ไม้มงคลทรงพุ่มสวย กลิ่นหอม มีสรรพคุณทางสมุนไพร
ติดตามไอเดียบ้านและสวนเพิ่มเติมได้ทาง : บ้านและสวน Baanlaesuan.com
