ต้นไม้มีบทบาทสำคัญสำหรับสวนหรืออาจเรียกว่าเป็นพระเอกของสวนเลยก็ว่าได้ ซึ่งสวนในแต่ละประเทศก็มักจะมีการเลียนแบบธรรมชาติและเลือกใช้พรรณไม้ท้องถิ่นมาจัดวาง ทำให้เกิดเป็นสไตล์หรือเอกลักษณ์ของสวนที่ชัดเจน
แต่หากว่าจะนำสวนแต่ละสไตล์มาประยุกต์ใช้ให้เหมาะกับภูมิประเทศและภูมิอากาศแบบบ้านเรา Garden Expert ฉบับนี้ ก็มีแนวทางในการเลือกใช้พรรณไม้ที่มีรูปทรงสวยงามหาได้ในเมืองไทยและตัวอย่างพรรณไม้สำหรับการประยุกต์ใช้ให้ได้บรรยากาศแบบสวนทั้ง 4 สไตล์มาฝากกัน
สวนทรอปิคัล (Tropical)
การจัดสวนแบบทรอปิคัล (Tropical) จะให้ความรู้สึกแบบธรรมชาติในแถบเขตร้อนชื้น ส่วนใหญ่นิยมใช้สีเอิร์ธโทน และเต็มไปด้วยพืชพรรณสีเขียวนานาชนิด อาจแทรกสีสันด้วยไม้ใบสีอื่นหรือใบด่างบ้าง เพื่อเติมความมีชีวิตชีวาให้สวน นอกจากนี้ยังอาจเพิ่มกลิ่นหอมเย็นชื่นใจของพรรณไม้บางชนิด โดยการจัดวางไว้บริเวณที่ใกล้กับมุมนั่งเล่นก็จะช่วยให้บรรยากาศโดยรวมดูน่าสนใจและน่าใช้งานมากยิ่งขึ้น ซึ่งต้นไม้ทุกชนิดที่เป็นต้นไม้พื้นถิ่นของประเทศไทยสามารถจัดสวนสไตล์นี้ได้อย่างแน่นอน
การดูแลสวนโดยทั่วไปจะปล่อยให้ต้นไม้เติบโตอย่างอิสระ ตัดแต่งกิ่งต้นไม้ใหญ่บ้างเล็กน้อย เพื่อเปิดช่องแสงให้ต้นไม้ด้านล่างได้รับแสงอย่างทั่วถึง และควรให้น้ำทั่วถึงอย่างสม่ำเสมอ โดยเฉพาะในช่วงที่อากาศร้อน เพื่อเพิ่มความชื้นและช่วยให้ต้นไม้เจริญเติบโตได้ดี
• ไม้ยืนต้น: กระโดน ลั่นทม พิกุล หมากเขียว จิกน้ำ จิกสวน เสม็ดแดง พะยอม ชงโค อโศกน้ำ ชุมแสง มั่งมี
• ไม้พุ่ม: เฟิน โมก บอนกระดาด ขิงแดง เอื้องหมายนา เสน่ห์จันทน์แดง บีโกเนีย ฤๅษีผสม ดาหลา หน้าวัวใบ
• ไม้คลุมดิน: สะระแหน่ประดับ โคลงเคลงเลื้อย พรมกำมะหยี่ หนวดปลาดุกแคระ ใบต่างเหรียญ กนกนารี
• ไม้น้ำ: เตยหอม คล้าน้ำ ว่านน้ำ กกอียิปต์ บัว
• ไม้เลื้อย: สร้อยอินทนิล ดีปลี พลูด่าง ตีนตุ๊กแก หัวใจแนบ
สวนญี่ปุ่น (Japanese Garden)
การจัดสวนญี่ปุ่น (Japanese Garden) มักเลือกใช้พรรณไม้ที่มีรูปทรง กิ่งก้าน และพุ่มใบสวยงามตามหลักสุนทรียศาสตร์ เพื่อเป็นตัวแทนของความหมายทางจิตวิญญาณและวัฒนธรรมที่มีความสำคัญต่อชาวญี่ปุ่น เช่น ดอกบัวที่สื่อแทนสัญลักษณ์ทางพุทธศาสนา หรือต้นสนที่หมายถึงการมีอายุยืนนาน รวมถึงใช้เป็นสัญลักษณ์ของการเปลี่ยนแปลงตามธรรมชาติ เช่น สีของใบไม้ที่เปลี่ยน หรือดอกไม้ที่ออกตามฤดูกาล ซึ่งหากอยากให้อารมณ์ของสวนเป็นสไตล์ญี่ปุ่นอาจต้องเลือกใช้พรรณไม้ของบ้านเราที่ให้ความรู้สึกใกล้เคียง เช่น ชบาเมเปิ้ล แทนเมเปิ้ล และอาจจัดวางกระถางบอนไซตกแต่งในบางจุดตามความเหมาะสม
การดูแลสวนญี่ปุ่นค่อนข้างง่าย เพราะไม่ต้องตัดหญ้าบ่อยๆ แต่อาจจะต้องตัดแต่งไม้พุ่มบางส่วนให้มีลักษณะเป็นพุ่มกลมๆ และตัดเล็มไม้ไผ่บ้างเมื่อกิ่งก้านสูงขึ้น นอกจากนี้การปลูกไผ่มักจะต้องคอยหมั่นเก็บกวาดใบอยู่เสมอ จึงอาจเลือกปลูกในมุมเล็กๆ หรือเลือกใช้พรรณไม้ที่มีลักษณะใบใกล้เคียงแทน เพื่อลดความถี่ในการเก็บกวาดลง
• ไม้ยืนต้น: ข่อยดัด ตะโกดัด ไทรแก้วแต่งพุ่ม ศรีตรัง อินทนิล กัลปพฤกษ์ เสม็ดแดง หูกระจงแดง
• ไม้พุ่ม: แก้วแคระ ม่วงเจริญ ฉัตรนาค สนใบพาย สนทอง ชาดัด เทียนทอง เข็มเชียงใหม่ โกสน ปรง พวงแสด ช้อนทอง พุดพิชญา จั๋ง ปาล์มไผ่
• ไม้คลุมดิน: สนเลื้อย ปริกหางกระรอก ดาดตะกั่ว เดหลี คล้า มอสสส์ หนวดปลาดุก
• ไม้น้ำ: กก บัว ไอริส
สวนอังกฤษ (English Garden)
สวนสไตล์นี้มักมีการใช้พรรณไม้ที่หลากหลายปลูกปะปนกันอย่างเป็นธรรมชาติ (Mixed Border) ทั้งไม้ยืนต้นขนาดใหญ่ ไม้พุ่ม ไม้คลุมดิน และไม้เลื้อย โดยหากเป็นสวนฟอร์มัลหรือกึ่งฟอร์มัลก็มักจะมีการปลูกไม้ตัดแต่งให้เป็นแนวเพิ่มเติมตามขอบแปลง ทางเดิน และสนามหญ้า หรือหากเป็นสวนแนวชนบทหรือสวนวินเทจ ก็มักจะมีพืชผักสมุนไพรและไม้ดอกมาเสริมเพื่อเพิ่มสีสันให้แก่สวน ซึ่งการประยุกต์ใช้พรรณไม้หาง่ายในเมืองไทย อาจเลือกจากต้นที่มีสีสันสดใสและเท็กซ์เจอร์ใบละเอียด เพื่อให้มีทรงพุ่มแบบพลิ้วไหว สร้างบรรยากาศที่อบอุ่นเป็นกันเอง
การดูแลต้นไม้ในสวนอังกฤษ สำหรับบริเวณที่มีไม้ดอกมากอาจต้องดูแลเป็นพิเศษ โดยการดูแลรดน้ำอย่างสม่ำเสมอ หมั่นตัดแต่งกิ่ง เก็บกวาดใบไม้แห้ง ให้ปุ๋ยบ้างเป็นครั้งคราว ระวังโรค แมลง และวัชพืชอย่าให้รบกวน รวมถึงถ้ามีต้นที่ตาย โดยเฉพาะกลุ่มไม้ดอกที่มีอายุสั้นให้ปลูกซ่อมทันที เพื่อให้ภาพรวมของสวนยังคงสวยงาม
• ไม้ยืนต้น: กระถินณรงค์ กันเกรา ชงโค ชมพูพันธุ์ทิพย์ ปีบ แปรงล้างขวด เสม็ด หูกระจง เหลืองปรีดียาธร
• ไม้พุ่ม: ตรีชวา ส้มจี๊ด ประยงค์แคระ ผักชีลาว พลับพลึง เล็บครุฑ หญ้าน้ำพุ หูเสือด่าง บัวดิน ข้าวตอกพระร่วง คนทีสอโคลงเคลง ต้อยติ่ง ทองอุไร พุดศุภโชค แววมยุรา
• ไม้คลุมดิน: แพรเซี่ยงไฮ้ บุษบาฮาวาย ปริกน้ำค้าง
สวนโมเดิร์น (Modern Garden)
สวนโมเดิร์นเน้นความเรียบ เลือกใช้พรรณไม้น้อยชนิดและดูแลง่าย มักมีลักษณะเส้นสายชัดเจน รูปทรงต้นสวยงาม และเน้นไม้ใบเขียวเป็นหลัก แต่อาจเพิ่มลูกเล่นด้วยการเลือกใช้เฉดสีเข้ม-อ่อนหรือใช้ไม้ใบสีโทนเทาและไม้ดอกสีขาวมาเพิ่มให้ดูมีมิติแทนการใช้ไม้ใบหรือไม้ดอกสีสด ซึ่งหลายครั้งที่สวนโมเดิร์นอาจมีการนำไปประยุกต์ผสมผสานให้เข้ากับสวนสไตล์อื่นด้วย เช่น โมเดิร์นทรอปิคัล โมเดิร์นอิงลิช หรือมินิมัลโมเดิร์น เพื่อให้เกิดบรรยากาศที่สวยงามและลงตัวเหมาะกับการใช้งาน ดังนั้น พืชพรรณที่ใช้ส่วนใหญ่จึงสามารถปรับเปลี่ยนได้ตามความเหมาะสม
เนื่องจากพื้นที่ในสวนโมเดิร์นส่วนใหญ่จะเป็นพื้นฮาร์ดสเคปและมีขอบแบ่งระหว่างพื้นที่ปลูกต้นไม้อย่างชัดเจน การดูแลต้นไม้ในสวนจึงค่อนข้างง่าย ไม่ยุ่งยากซับซ้อน หรือหากมีต้นไม้บางส่วนที่ปลูกตายหรือโทรมลงบ้างสามารถปรับเปลี่ยนใหม่ได้ โดยไม่ทำลายภาพรวมของสวนเดิม
• ไม้ยืนต้น: ตีนเป็ด แก้วมุกดา แก้วเจ้าจอม เกล็ดกระโห้ มะเม่า มั่งมี พะยูง หว้าป่า แคนา เสม็ด
• ไม้พุ่ม: พลับพลึงหนู ยี่โถแคระ ซุ้มกระต่ายด่าง หญ้าหนวดแมว เล็บครุฑใบผักชี หน้าวัวใบ ลิ้นมังกร
• ไม้ริมสระว่ายน้ำ: องุ่นทะเล หญ้าถอดปล้อง
