หลังแวะไปชมงานเซรามิกสวยๆที่โรงงานเถ้าฮงไถ่กันแล้ว มาถึงจังหวัดราชบุรีทั้งที ผมขอถือโอกาสไปที่ตำบลบ้านคูบัว ซึ่งได้ชื่อว่าเป็นแหล่งผลิต “ ผ้าซิ่นตีนจก ” ที่มีชื่อเสียงแห่งหนึ่งของเมืองไทย สาวๆคนไหนนิยมชมชอบงานผ้าไทยโบราณ แนะนำเลยว่าคุณต้องมาที่นี่ครับ
บ้านคูบัวถือเป็นชุมชนของชาวโยนกเชียงแสน หรือที่เรียกกันว่า “ไทยวน”ซึ่งอพยพมาจากเชียงแสน จังหวัดเชียงรายตั้งแต่เมื่อสองร้อยกว่าปีก่อน โดยเมื่อครั้งที่ยังอยู่เมืองเชียงแสนชาวบ้านจะนิยมทอผ้าจกที่มีลวดลายเป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัวไว้ใช้งานเองแม้เมื่ออพยพมาอยู่ที่บ้านคูบัวแล้วก็ยังนำความรู้ด้านการทอผ้าติดตัวมาด้วย แต่เพราะส่วนใหญ่มักทอใช้กันเองในครัวเรือน จึงไม่เป็นที่นิยมในวงกว้าง พอเวลาผ่านไปนานเข้าก็เหลือเพียงไม่กี่บ้านที่ยังคงทอผ้าและส่งต่อความรู้ให้ลูกหลาน ผ้าซิ่นตีนจก
กระทั่งในปีพ.ศ.2522 ดร.อุดม สมพร นักอนุรักษ์มรดกไทยผู้มีเชื้อสายไทยวน ได้จัดแสดงนิทรรศการผ้าโบราณและต้องการรื้อฟื้นผ้าจกไทยโบราณให้กลับมาเป็นที่แพร่หลายอีกครั้ง จึงได้จัดให้มีการสอนเรื่องการทอผ้าจกอย่างจริงจัง เพื่อไม่ให้ภูมิปัญญาด้านการทอผ้าของบรรพบุรุษสูญหายไป ต่อมายังได้ริเริ่มจัดตั้ง “จิปาถะภัณฑสถานบ้านคูบัว” ขึ้นภายในวัดโขลงสุวรรณคีรี เพื่อให้เป็นพิพิธภัณฑ์ที่รวบรวมภูมิปัญญาท้องถิ่นและผ้าซิ่นตีนจกโบราณสำหรับให้บุคคลทั่วไปได้มาศึกษาประวัติศาสตร์และความเป็นมาของชุมชนไทยวน
เอกลักษณ์ของผ้าซิ่นตีนจกไทยวน จังหวัดราชบุรีนั้นมีความละเอียดอ่อนทั้งด้านการเลือกใช้สีสัน ซึ่งนิยมใช้สีแดงเป็นพื้น ทั้งแดงสดและแดงคร่ำ ด้วยเชื่อว่าสีแดงเป็นสีแห่งพลังและความสดใสนอกจากนี้ยังมีลวดลายที่ประณีตวิจิตรงดงาม โดยลวดลายดั้งเดิมที่ทำสืบทอดต่อกันมาก็เช่น ลายหักขอเหลียวลายดอกจัน และลายมะลิเลื้อย ซึ่งลวดลายอย่างหลังทางโรงงานเถ้าฮงไถ่ได้นำไปเป็นต้นแบบของลวดลายบนกี๋หรือฐานรองกระถางที่ใช้ในพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช โดยมีลักษณะลวดลายเป็นแถวเลื้อยคล้ายรูปทรงของต้นมะลิที่เลื้อยไปตามพื้นดินนั่นเอง
หากเดินชมสิ่งน่าสนใจในพิพิธภัณฑ์เสร็จแล้ว ไม่ไกลกันนักยังมี “สหกรณ์การเกษตรไท–ยวนราชบุรีจำกัด”ที่เปิดจำหน่ายผ้าซิ่นตีนจกลายสวยในราคาไม่แพงนอกจากเป็นการช่วยสนับสนุนงานหัตถกรรมไทยแล้ว ยังสร้างรายได้คืนกลับสู่ชาวบ้าน ซึ่งเราเชื่อว่าจะก่อให้เกิดการพัฒนาชุมชนที่ยั่งยืนต่อไป เอาเป็นว่าใครกำลังมองหาที่ท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมที่อยู่ไม่ไกลจากกรุงเทพฯ สุดสัปดาห์นี้ลองแวะไปบ้านคูบัวดูนะครับ
ข้อมูล: ขอขอบคุณ
- ดร.อุดม สมพร
- ศูนย์ส่งเสริมศิลปาชีพระหว่างประเทศ (องค์การมหาชน)
จิปาถะภัณฑ์สถานบ้านคูบัวและสหกรณ์การเกษตรไท–ยวนราชบุรีจำกัด ตำบลคูบัวอำเภอเมืองฯ จังหวัดราชบุรีโทรศัพท์ 0-3271-7165
เรื่อง:“ไตรรัตน์ ทรงเผ่า”
ภาพ:โกศล ผ่ายเผย
“ บ้านบาตร ” ชุมชนของคนทำบาตรพระ
คนทำ หัวโขน : งานศิลป์ชั้นสูงที่ทุกคนสามารถทำได้
l l l l l l ll l ll l l l l l l ll l ll l l l l l l ll l ll l l l l l l ll l ll l l l l l l ll l ll l l l l l l ll l ll