อะควาโปนิกส์ (Aquaponics) เป็นรูปแบบของการปลูกพืชที่ประยุกต์มาจากการปลูกพืชด้วยน้ำหรือไฮโดรโปนิกส์ (Hydroponics) ผสมผสานกับการเลี้ยงปลาหรือสัตว์น้ำ (Aquaculture) ได้อย่างลงตัว โดยใช้น้ำที่เป็นของเสียจากการเลี้ยงปลา ผ่านกระบวนการย่อยสลายตามธรรมชาติโดยจุลินทรีย์ที่มีประโยชน์ เปลี่ยนของเสียจากปลาเป็นปุ๋ยของพืช และบำบัดน้ำเสียให้เป็นน้ำดีเหมาะแก่การเลี้ยงปลา เกิดเป็นระบบนิเวศแบบพึ่งพากันของสิ่งมีชีวิต
ระบบอะควาโปนิกส์ประยุกต์มาจากการปลูกพืชโดยไม่ใช้ดิน ดังนั้นวิธีการในส่วนของการปลูกผักจึงคล้ายคลึงกัน วิธีที่นิยมใช้ในระบบอะควาโปนิกส์มี 2 วิธีหลัก ๆ คือ การปลูกพืชในน้ำ (Water Culture) และการปลูกพืชในวัสดุปลูก (Grow Bed หรือ Media Bed)
- การปลูกพืชในน้ำ นิยมทำ 2 รูปแบบคือ ปลูกแบบน้ำไหลบาง (Nutrient Film Technique : NFT) และปลูกแบบน้ำลึก (Deep Water Culture : DWC) หรือแพลอยน้ำ (Floating Raft)
- การปลูกพืชในวัสดุปลูก เป็นเทคนิคที่ค่อนข้างง่าย วัสดุปลูกที่นิยมใช้ เช่น หินกรวดแม่น้ำ เม็ดพรุนดินเผา หินกรวดก่อสร้าง หินภูเขาไฟ หินแม่รัง เป็นต้น โดยใช้วิธีปลูกแบบน้ำขึ้นน้ำลง (Flood and Drain : FAD) ซึ่งติดตั้งกาลักน้ำเพื่อให้น้ำในส่วนปลูกผักไหลกลับไปยังบ่อเลี้ยงปลา
อ่านเพิ่มเติมได้ใน หนังสือ คู่มือปลูกพืชไม่ใช้ดินและอะควาโปนิกส์อย่างง่าย : Easy Soilless Culture & Aquaponics โดยสำนักพิมพ์บ้านและสวน
