ซักคิวเลนต์ (Succulent) หรือไม้อวบน้ำ เป็นกลุ่มพืชที่โดดเด่นและมีเอกลักษณ์ คือ ทุกส่วนของต้นอวบอิ่ม อ่อนนิ่ม เนื่องจากมีน้ำจำนวนมากหล่อเลี้ยงอยู่ภายในเนื้อเยื่อ Succulent มาจากคำว่า succos ในภาษาละติน หมายถึง น้ำผลไม้หรือน้ำหล่อเลี้ยงภายใน
แม้จะเชื่อกันว่าเป็นพืชที่ขึ้นอยู่ในทะเลทราย แต่จริงๆ แล้วไม้อวบน้ำสามารถเติบโตได้ทั้งบริเวณที่มีหิมะปกคลุมแถบเทือกเขาแอลป์ตอนกลางของทวีปยุโรป พื้นที่แห้งแล้งแถบที่ราบโคโลราโด ตลอดจนป่าเขตร้อนลุ่มน้ำแอมะซอนในทวีปอเมริกาใต้ และพบมากที่สุดทางตอนใต้และตะวันออกของทวีปแอฟริกา ถิ่นกำเนิดของไม้อวบน้ำจึงมาจากหลายแห่งด้วยกัน ทั้งยังกระจายพันธุ์ไปตามซีกโลกต่าง ๆ อย่างรวดเร็ว ในยุคล่าอาณานิคมหรือเมื่อกว่า 400 ปีก่อน
ตัวอย่างพืชในกลุ่มไม้อวบน้ำที่รู้จักกันดีและนิยมปลูกเป็นไม้ประดับ ได้แก่ กุหลาบหิน คุณนายตื่นสาย อากาเว่ ว่านหางจระเข้ โบตั๋น โป๊ยเซียน โคมญี่ปุ่น ชวนชม สับปะรดสี ลิ้นมังกร เป็นต้น โดยเฉพาะกลุ่มกุหลาบหิน มีความสวยงามและโดดเด่นเรื่องการจัดเรียงใบที่ดูคล้ายกลีบดอกไม้ ทำให้นิยมปลูกเลี้ยงกันมาก เช่นเดียวกับลิ้นมังกร (Sansevieria) ซึ่งปัจจุบันนิยมปลูกเลี้ยงเพื่อการค้า และปรับปรุงพันธุ์ใหม่ๆ ออกสู่ท้องตลาดเป็นจำนวนมาก
หมายเหตุ สามารถดูรายละเอียดของไม้อวบน้ำได้ในหมวด แคตตัส+ไม้อวบน้ำ ที่ Plant Library
เมื่อเอ่ยถึงไม้อวบน้ำแล้ว ก็มักเข้าใจว่าเป็นกลุ่มเดียวกับแคคตัส จนหลายคนสับสน หากจะพูดให้ถูกต้อง แคคตัส ก็คือส่วนหนึ่งของไม้อวบน้ำ เรามาดูกันว่า แคตตัสและไม้อวบน้ำต่างกันตรงไหน
แคคตัสเปลี่ยนใบกลายเป็นหนาม เพื่อลดการคายน้ำ ส่วนไม้อวบน้ำก็มีกลไกการปรับรูปที่แตกต่างออกไปคือ การพัฒนาเนื้อเยื่อของลำต้นเป็นหนาม เพื่อป้องกันตัวเองจากศัตรู ปรับเปลี่ยนผิวของลำต้นไปตามแหล่งที่อยู่อาศัย เช่น ไม้อวบน้ำที่ขึ้นในที่สูงหรือบริเวณที่มีหมอก ลำต้นจะมีขนปกคลุม เพื่อช่วยจับความชื้นในอากาศ หากอยู่ในภูมิภาคที่แห้งแล้ง ใบมักมีสีสันจัดจ้า เพื่อช่วยสะท้อนแสงที่ส่องลงมาให้มีความเข้มของแสงลดลง นอกจากนี้ยังปรับสภาพของพื้นผิวเพื่อลดการสูญเสียน้ำ โดยปิดปากใบในช่วงกลางวันที่มีแดดร้อนระอุ และเปิดปากใบในช่วงกลางคืน เพื่อดูดซับความชื้นของน้ำค้างหรือไอน้ำในอากาศ รวมทั้งก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ สำหรับใช้สังเคราะห์แสงในวันถัดไป
ไม้อวบน้ำแยกรูปร่างเด่น ๆ ได้ดังนี้
นอกจากความสวยงามของรูปร่างลักษณะเฉพาะตัว ที่ต้องตาต้องใจของนักปลูกเลี้ยงและนักสะสมพรรณไม้แล้ว ความน่าสนใจอีกอย่างของไม้อวบน้ำคือ การนำมาตกแต่งสถานที่ ทั้งปลูกลงกระถางประดับภายในและภายนอกอาคาร ใช้จัดสวนร่วมกับพรรณไม้ชนิดอื่น ๆ ไม้อวบน้ำบางชนิด เช่น อากาเว่ ยูโฟเบีย สามารถใช้แทนไม้ประธานในสวนได้ หรือใช้แทนไม้คลุมดิน เช่น กุหลาบหิน พอร์ทูลากา
นอกจากนี้ยังนำมาจัดกลุ่มลงในสวนถาดและกระบะริมหน้าต่างก็ได้สวนในภาชนะที่ดูทันสมัยและแปลกตา นับเป็นอีกทางเลือกที่น่าสนใจสำหรับคนรักสวนและต้นไม้ได้เป็นอย่างดี
ข้อมูลจาก คู่มือคนรักต้นไม้ ชุดที่ 5 กุหลาบหินและไม้อวบน้ำ โดย วรัปศร อัคนียุทธ สำนักพิมพ์บ้านและสวน
