RUBIACEAE

นับตั้งแต่วันที่ 24 สิงหาคม 2564 สำนักงานคณะกรรมการป้องกันและปราบปรามยาเสพติด (ป.ป.ส.) ได้ประชาสัมพันธ์เพื่อสร้างการรับรู้และความเข้าใจแก่พี่น้องประชาชนให้ทราบถึงข้อกฎหมายและข้อเท็จจริงว่าในประเทศไทยสามารถปลูกและบริโภค กระท่อม ตามวิถีชาวบ้าน ทั้งนำใบมาเคี้ยวและต้มเป็นน้ำดื่มโดยไม่ผสมสารเสพติดอื่นใด หรือจะซื้อจะขายใบกระท่อมภายในประเทศได้โดยไม่ผิดกฎหมายอีกต่อไป กระท่อม จึงกลายเป็นพืชมาแรงที่ได้รับความสนใจมากขึ้น เราจึงขอพาไปรู้จักต้นกระท่อมให้มากขึ้น มาดูกันว่าต้องปลูกและดูแลอย่างไรให้เจริญเติบโตได้ดี กระท่อม มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Mitragyna speciosa (Korth.) Havil. วงศ์ Rubiaceae เช่นเดียวกันต้นเข็มและกาแฟ เป็นต้นไม้พื้นเมืองของประเทศไทยและมาเลเซีย สามารถพบได้ในเขตร้อนและกึ่งร้อนของภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้และทวีปแอฟริกา คนริมทะเลทางภาคใต้เรียกว่า “ท่อม” ส่วนภาคกลางบางสถานที่เรียก “อีถ่าง” ประเทศมาเลเซียเรียกว่า “เบี๊ยะ” (Biak) หรือ “เคอตุ่ม” (ketum) กระท่อม เป็นไม้ยืนต้นขนาดใหญ่ปานกลาง มีแก่นเป็นไม้เนื้อแข็ง สูงประมาณ 15-30 เมตร ใบคล้ายใบกระดังงา มีชนิดก้านใบแดงและใบเขียว ดอกกลมโตขนาดเท่าผลพุทรา ใบเป็นใบเดี่ยวสีเขียวเรียงตัวเป็นคู่ตรงข้ามรูปไข่แกมขอบขนาน หูใบรูปหอกอยู่ระหว่างก้านใบ แผ่นใบขนาดกว้างประมาณ 5-10 เซนติเมตร ยาวประมาณ 8-14 เซนติเมตร ดอกมีสีขาวอมเหลืองออกเป็นช่อย่อยรูปทรงกลมคล้ายดอกกระถินขนาด 3-5 […]

Chaconia/Wild Poinsettia/Pride of Trinidad and Tobago/Warszewiczia ชื่อวิทยาศาสตร์: Warszewiczia coccinea วงศ์: Rubiaceae ประเภท: ไม้ต้นขนาดเล็ก หรือไม้พุ่มไม่ผลัดใบ ลำต้น: สูง 2-5 เมตร ใบ: ใบเดี่ยวสีเขียวขนาดใหญ่ เห็นเส้นใบเป็นร่องลึกชัดเจน ดอก: ดอกเป็นช่อยาว ประกอบด้วยกลีบดอกสีเหลืองขนาดเล็กแทรกตัวอยู่ในใบประดับสีแดง เรียงตัวทั้งแบบชั้นเดียวและเป็นกลีบซ้อน ออกดอกตลอดปี อัตราการเจริญเติบโต: ปานกลาง ดิน: ชอบดินร่วนระบายน้ำดี แสงแดด: แสงแดดรำไรถึงแดดจัด น้ำ: ปานกลาง การขยายพันธุ์: ปักชำกิ่ง การใช้งานและอื่นๆ: ปลูกเพิ่มจุดเด่นในสวน ตามมุมอาคาร หรือปลูกเป็นไม้กระถาง เกร็ดน่ารู้:  มีถิ่นกำเนิดในอเมริกาใต้ เป็นไม้ดอกประจำชาติของประเทศตรินิแดดและโทบาโก

กระพังโหมตัวเมีย ตดหมา ย่านพาโหม ชื่อวิทยาศาสตร์: Paederia linearis Hook. f. วงศ์: Rubiaceae ประเภท: ไม้เลื้อยเนื้ออ่อน ลำต้น: สีเขียวอ่อน ขนาดเล็ก ใบ: รูปแถบยาว ปลายแหลม โคนใบยื่นเป็นติ่งหู ดอก: ออกเป็นช่อตามซอกใบและหลายกิ่ง ดอกย่อยจำนวนมาก ดอกสีขาว รูปหลอด ด้านในสีม่วงเข้ม ปลายแยก 5 แฉกตื้นๆ และหยิกย่น ออกดอกเดือนมีนาคม-พฤษภาคม ผล: รูปไข่หรือกลม เมื่อแก่แห้งและแตก อัตราการเจริญเติบโต: เร็ว ดิน: ทั่วไป น้ำ: ปานกลาง ไม่ขังแฉะ แสงแดด: ตลอดวัน ขยายพันธุ์: เพาะเมล็ด การใช้งานและอื่นๆ: เป็นยาสมุนไพร แก้ท้องอืด ท้องเฟ้อ จุกเสียด ขับลมหรือใช้ใบตำพอกแก้ปวดศีรษะ ลำต้นและใบมีกลิ่นเหม็น เนื่องจากมีสาร Methyl mercaptan ดมื่อต้มกลิ่นเหม็นจะหายไป […]

ชื่อวิทยาศาสตร์: Borreria laevicaulis (Miq) Ridl. วงศ์: Rubiaceae ประเภท: พืชล้มลุก/วัชพืช ความสูง: 15-40 เซนติเมตร ลำต้น: ตั้งตรง มีขนเล็กน้อย ใบ: เดี่ยว ออกตรงข้าม รูปใบหอกถึงรูปขอบขนานแกมใบหอก ยาว 3-6 เซนติเมตร สีเขียวหรือเขียวปนม่วงแกมน้ำตาล ดอก: ดอกย่อยขนาดเล็กจำนวนมาก อัดแน่นเป็นช่อกลม กลีบดอกเป็นหลอดสั้นๆ สีขาว ผล: ผลค่อนข้างกลม แตกตามขวาง อัตราการเจริญเติบโต: เร็ว ดิน: ดินปนทรายหรือหิน น้ำ: ปานกลาง แสงแดด: ตลอดวัน การใช้งานและอื่นๆ: ในธรรมชาติพบตามพื้นที่โล่ง พบมาทางภาคเหนือ เป็นสมุนไพร ใช้ทั้งต้นร่วมกับผักเป็ดแดง มะกรูด มะนาวและแก่นสลัดไดดองกับน้ำซาวข้าว ดื่มแก้โรคผอมแห้ง

Dwarf Ixora ชื่อวิทยาศาสตร์: Ixora x williamsii Hort. วงศ์: Rubiaceae ประเภท: ไม้พุ่ม ความสูง: 1-1.50 เมตร ลำต้น: ตั้งตรง แตกกิ่งก้านมาก พุ่มกว้าง 0.30-0.60 เมตร ผิวสัมผัสละเอียด ใบ: เดี่ยว รูปขอบขนาน สีเขียวเข้มเป็นมัน ดอก: ออกเป็นช่อที่ปลายกิ่ง โคนกลีบเป็นหลอดเล็ก ปลายกลีบแหลมแยกเป็น 4 แฉก ดอกสีแดงอมส้ม ออกดอกตลอดปี อัตราการเจริญเติบโต: ช้า ดิน: ดินทั่วไปที่มีอินทรียวัตถุ น้ำ: ปานกลาง แสงแดด: ตลอดวัน ขยายพันธุ์: ปักชำกิ่ง การใช้งานและอื่นๆ: ควรปลูกจากกิ่งชำที่สูงประมาณ 30 เซนติเมตร ระยะปลูก 15-50 เซนติเมตร หรือ 16 ต้น/ตารางเมตร นิยมปลูกเป็นแนวริมรั้วหรือตัดแต่งเป็นรั้วเตี้ยๆ ใส่ปุ๋ยสูตร […]

กระดุมใบ ชื่อวิทยาศาสตร์: Spermacoce laevis Lamk. วงศ์: Rubiaceae ประเภท: พืชล้มลุก อายุสั้น/วัชพืช ความสูง: 15-50 เซนติเมตร ลำต้น: เป็นเหลี่ยม ตั้งตรงหรือทอดเอน ใบ: รูปรีแกมขอบขนานถึงใบหอก ปลายเรียวแหลม สีเขียวเข้มหรือเขียวปนน้ำตาลแดงถึงม่วงดำ ยาว 2-6 เซนติเมตร มักไม่มีก้านใบ ดอก: ช่อดอกเป็นกระจุกกลมแน่นที่ซอกใบ กลีบดอก 4 กลีบ โคนกลีบติดกันเป็นรูปถ้วย ปลายเรียวแหลม สีขาวหรือขาวอมชมพู ขนาดเล็กมาก ผล: แห้ง แตก อัตราการเจริญเติบโต: เร็ว ดิน: ดินทั่วไป น้ำ: น้อย-ปานกลาง แสงแดด: ตลอดวัน การใช้งานและอื่นๆ: ในธรรมชาติพบตามริมทาง ทุ่งหญ้า ทุ่งนาไปจนถึงที่ค่อนข้างแห้ง **ชื่อพ้อง Borreria laevis (Lamk.) Griseb.

ชื่อวิทยาศาสตร์: Hedyotis sp. วงศ์: Rubiaceae ประเภท: พืชล้มลุก อายุปีเดียว/วัชพืช ความสูง: 10-35 เซนติเมตร ใบ: รูปรีถึงรูปแถบ ขนาดเล็ก ดอก: เป็นช่อโปร่ง ดอกย่อยจำนวนมาก กลีบเลี้ยงสีเขียวอ่อนเชื่อมติดกันเป็นรูปถ้วยเล็กๆ กลีบดอกสีม่วงอ่อน โคนกลีบเชื่อมติดกับเป็นรูปกรวย ปลายแยก 4 แฉก กลิ่นหอม ออกดอกปลายฤดฝน-ต้นฤดูหนาว ผล: แห้ง เมล็ดเล็กมาก อัตราการเจริญเติบโต: เร็ว ดิน: ดินทราย น้ำ: ปานกลาง-มาก แสงแดด: ตลอดวัน การใช้งานและอื่นๆ: ในธรรมชาติมักพบตามพื้นที่เปิดโล่ง ลานหินและทุ่งหญ้าบนภูเขาทางภาคอิสาน

ชื่อวิทยาศาสตร์: Hedyotis gracilipes Craib. วงศ์: Rubiaceae ประเภท: พืชล้มลุก /วัชพืช ความสูง: 10-30 เซนติเมตร ลำต้น: เรียวเล็ก ตั้งตรง ไม่ค่อยแตกกิ่งก้าน ใบ: รูปแถบถึงรูปรีแคบ ยาวประมาณ 0.2-0.5×1-2 เซนติเมตร มีขนเล็กน้อย สีเขียวเข้มเป็นมัน ใต้ใบสีจางกว่า ขอบใบมักห่อลงด้านล่าง ดอก: เดี่ยวหรือเป็นช่อ ออกตามซอกใบ 2-4 ดอก ก้านดอกยาว กลีบเลี้ยงเป็นถ้วยเล็กๆ สีเขียวอ่อนปนแดงเรื่อ ปลายแยก 4 แฉก ดอกรูปกรวยกว้าง 0.3-0.5 เซนติเมตร สีม่วงอ่อน ชมพูหรือขาว ปลายเป็น 4 แฉกแหลม เกสรเพศผู้ 4 อัน ออกดอกฤดูฝน-ต้นฤดูหนาว ผล: ค่อนข้างกลม แห้งและแตก เมล็ดขนาดเล็กมาก อัตราการเจริญเติบโต: เร็ว ดิน: […]

จันทนาใบเล็ก ชื่อวิทยาศาสตร์: Tarenna wallichii (Hook.f.) Ridl. วงศ์: Rubiaceae ประเภท: ไม้พุ่ม ความสูง:  3 เมตร ทรงพุ่ม: กลม ลำต้น: แตกกิ่งยอดจำนวนมาก กิ่งเปราะ เปลือกต้นสีดำ มีใบเฉพาะที่ปลายยอด ใบ: ใบเดี่ยวออกตรงข้ามเป็นคู่ รูปรี กว้าง 2 – 3 เซนติเมตร ยาว 6 – 10 เซนติเมตร ปลายใบและโคนใบแหลม แผ่นใบหนาและเหนียว สีเขียวเข้ม ดอก: ช่อดอกสีขาวนวลหรือขาวอมเหลือง ออกเป็นช่อใหญ่ที่ปลายกิ่ง มีดอกย่อยจำนวนมากคล้ายดอกเข็ม โคนกลีบเชื่อมติดกันเป็นหลอด ปลายแยกเป็น 5 กลีบ เส้นผ่านศูนย์กลางดอก 1 เซนติเมตร ดอกบานพร้อมกันทั้งช่อนาน 2 – 3 วันแล้วโรย ส่งกลิ่นหอมแรงตลอดวัน ออกดอกช่วงเดือนตุลาคม – […]

พุดป่า รักนา ชื่อวิทยาศาสตร์: Gardenia thailandica Tirveng. วงศ์: Rubiaceae ประเภท: ไม้ต้น ความสูง:  3 – 6 เมตร ลำต้น: เปลือกต้นหนาสีน้ำตาลอ่อน แตกกิ่งน้อย มีใบเฉพาะปลายกิ่ง ใบ: ใบเดี่ยว รูปไข่กลับ ยาว 10 – 15 เซนติเมตร ปลายใบเรียวแหลม ผิวใบด้านบนเห็นเส้นใบย่อยเป็นร่องเด่นชัด ดอก:ดอกเดี่ยว ออกที่ซอกใบใกล้ปลายยอด มี 6 – 8 กลีบ ดอกเริ่มแย้มสีขาวนวลแล้วเปลี่ยนเป็นสีเหลืองและเหลืองเข้ม เมื่อใกล้โรย เส้นผ่านศูนย์กลางดอก 6 – 8 เซนติเมตร ดอกบาน 2 วันแล้วโรย ส่งกลิ่นหอมอ่อนๆ ตลอดวัน ออกดอกเดือนเมษายน – กรกฎาคม ผล: ผลกลมรี ยาว 3 […]

ชื่อวิทยาศาสตร์: Mussaenda ‘Queen Sirikit’ วงศ์: Rubiaceae ประเภท: ไม้พุ่ม ความสูง: 1 – 3 เมตร ลำต้น: เปลือกต้นสีเทาอมน้ำตาล ใบ: ใบเดี่ยว ออกตรงข้ามสลับตั้งฉาก ใบรูปไข่ กว้าง 6 – 8 เซนติเมตร ยาว 10 – 15 เซนติเมตร  ปลายใบแหลม โคนใบสอบ แผ่นใบสีเขียวสดและมีขนปกคลุม ดอก: ออกเป็นช่อที่ปลายยอด มีกลีบเลี้ยง 5 กลีบ ลักษณะคล้ายกลีบดอก กว้าง 4 – 5 เซนติเมตร ยาว 5 – 7 เซนติเมตร โคนกลีบสีชมพูเข้ม ปลายกลีบสีอ่อนลง กลีบดอกเชื่อมติดกันเป็นหลอด ปลายแยกเป็น 5 แฉก เส้นผ่านศูนย์กลาง […]

มะตาเสือ/ Beach Mulberry/Cheese Fruit/Noni ชื่อวิทยาศาสตร์: Morinda citrifolia L. วงศ์: Rubiaceae ประเภท: ไม้ต้น ความสูง: สูงได้ถึง 10 เมตร ทรงพุ่ม: เรือนยอดเป็นพุ่มกลม แน่นทึบ ลำต้น: เปลือกต้นสีน้ำตาลแตกเป็นร่อง ใบ: ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม รูปรีแกมรูปไข่กลับ กว้าง 8 – 10 เซนติเมตร ยาว 15 – 25 เซนติเมตร ปลายใบแหลม โคนใบสอบ แผ่นใบหนาสีเขียวเข้มเป็นมัน ระหว่างใบมีหูใบเรียวเห็นเด่นชัด ดอก: ออกเป็นช่อกระจุกแน่นที่ซอกใบใกล้ปลายยอด และทยอยบานจากโคนช่อมาปลายช่อ กลีบดอกเชื่อมติดกันเป็นหลอด ปลายแยกเป็น 5 กลีบ สีขาว เส้นผ่านศูนย์กลางดอกบาน 8 มิลลิเมตร ออกดอกตลอดปี ผล: ผลรวม รูปไข่ เส้นผ่านศูนย์กลาง […]

Cape Jasmine/Gardenia ชื่อวิทยาศาสตร์: Gardenia jasminoides J. Ellis วงศ์: RUBIACEAE ประเภท: ไม้พุ่มขนาดกลาง ความสูง: 1-2 ม. ทรงพุ่ม: แตกยอดเป็นพุ่มแน่นจำนวนมาก ใบ: ใบเดี่ยว ออกเป็นคู่ ตรงกันข้าม รูปรี ปลายใบแหลม โคนใบสอบ ขอบใบเรียบ แผ่นใบสีเขียวเข้มเป็นมันทั้งสองด้าน ดอก: ดอกเดี่ยว สีขาว ออกที่ปลายยอด โคนกลีบดอกเชื่อมกันเป็นหลอดสีขาว เมื่อบานมีขนาด 5 ซม.ดอกบานสองวันแล้วโรย ส่งกลิ่นหอมอ่อนตลอดวัน ออกดอกตลอดปี แต่ออกดกมากในช่วงต้นฤดูฝน ผล: ผลรูปรี ยาว 3 ซม. อัตราการเจริญเติบโต: ปานกลาง ดิน: ดินร่วน ระบายน้ำดี แสงแดด: เต็มวัน น้ำ/ความชื้น: ปานกลาง ขยายพันธุ์: เพาะเมล็ด ปักชำและตอนกิ่ง การใช้งานและอื่นๆ: ถ้าหมั่นตัดแต่งทรงพุ่มให้โปร่งจะช่วยให้ดอกดกขึ้น […]

พวงประทัด/ประทัดฟิลิปปินส์/ประทัดทอง/ประทัดเล็ก/Coloradillo/Fire Bush/Scarlet Bush ชื่อวิทยาศาสตร์ : Hamelia patens Jacq. วงศ์: RUBIACEAE ประเภท: ไม้พุ่มขนาดกลาง ความสูง: 1-2 ม. ลำต้น: แตกกิ่งก้านเป็นพุ่มกลม กิ่งก้านมีสีน้ำตาลแดงเรื่อ ใบ: เดี่ยว ออกตรงข้าม รูปรีถึงรูปไข่ ปลายใบแหลม โคนใบมน ขอบใบเรียบ แผ่นใบเป็นคลื่นเล็กน้อย ผิวใบด้านบนสีเขียวอมเหลือง เป็นมัน ดอก: ออกเป็นช่อกระจุกตามซอกใบและปลายกิ่ง สีส้มอมแดง โคนกลีบดอกเชื่อมติดกันเป็นหลอดแคบเล็ก ปลายแยกเป็น 4 แฉก หยักเป็นแฉกเล็กๆ ออกดอกตลอดปี ผล: สดแบบมีเนื้อรูปไข่ขนาดเล็ก เมื่อแก่มีสีดำ มีเมล็ดจำนวนมาก อัตราการเจริญเติบโต : ปานกลาง ดิน: ดินร่วนปนทรายระบายน้ำดี ไม่ทนน้ำท่วมขัง แสงแดด: เต็มวัน น้ำ: ปานกลาง ขยายพันธุ์: ปักชำและตอนกิ่ง การใช้งาน สามารถตัดแต่งทรงพุ่มได้ดี […]

เคดถวา/แคถวา/พุดจีน/พุดใหญ่/พุทธรักษา/Cape Jasmine/Cape Jessamine/Gardenia/Garden Gardenia/Kacapiring Bungacina ชื่อวิทยาศาสตร์: Gardenia jasminoides J.Ellis วงศ์: RUBIACEAE ประเภท: ไม้พุ่มขนาดกลาง ความสูง: 1-2 ม. ทรงพุ่ม: แตกกิ่งแขนงมาก ใบ: ใบเดี่ยว ออกตรงข้าม รูปใบหอก ปลายใบแหลม โคนใบสอบ ขอบใบเรียบ แผ่นใบสีเขียวเป็นมัน ดอก: ดอกเดี่ยว สีขาว ออกตามซอกใบใกล้ปลายกิ่ง กลีบเลี้ยงหนาเป็นสัน มีทั้งดอกชั้นเดียวและดอกซ้อน เมื่อดอกบานมีเส้นผ่านศูนย์กลาง 7-8 ซม. กลิ่นหอมแรง ออกดอกตลอดปี มักไม่ติดผล มีหลายพันธุ์ เช่น พันธุ์แคระ พันธุ์ใบคลื่น พันธุ์ด่างหรือพุดซ้อนด่าง อัตราการเจริญเติบโต: ปานกลาง ดิน: ดินร่วน ระบายน้ำดี แสงแดด: เต็มวัน-ครึ่งวัน หากแสงแดดไม่เพียงพอจะไม่ค่อยออกดอก น้ำ/ความชื้น: ปานกลาง ขยายพันธุ์: ปักชำกิ่งและตอนกิ่ง […]

ตะบือโก/รักนา/Kedah Gardenia/Golden Gardenia ชื่อวิทยาศาสตร์: Gardenia carinata Wall. ex. Roxb. วงศ์: RUBIACEAE ประเภท: ไม้พุ่มขนาดกลาง ความสูง: 1-2 ม. ลำต้น: แตกกิ่งก้านจำนวนมาก กิ่งเปราะ ใบ: ใบเดี่ยว ออกตรงข้าม รูปรี ปลายใบแหลม โคนใบเบี้ยว ขอบใบเรียบ สีเขียวเข้มเป็นมัน เส้นใบเด่นชัดทั้งสองด้าน ดอก: ดอกเดี่ยว ออกที่ซอกใบใกล้ปลายยอด โคนกลีบดอกเป็นหลอดยาว 6 – 8 เซนติเมตร ปลายแยกเป็น 6 – 9 กลีบ ดอกบานมีเส้นผ่านศูนย์กลาง 5 – 6 เซนติเมตร ดอกเริ่มบานมีสีขาวแล้วจะเปลี่ยนเป็นสีเหลืองในวันรุ่งขึ้น บาน 2 วันแล้วโรย เกสรเพศเมียยื่นยาวจากหลอดดอก ส่งกลิ่นหอม บานได้นาน 1-2 วัน จะเปลี่ยนเป็นสีเหลืองเข้ม […]

 ช่อสุวรรณ/สร้อยสุวรรณ/Yellow Mussaenda ชื่อวิทยาศาสตร์:Pseudomussaenda flava Verdc. วงศ์:RUBIACEAE ประเภท:ไม้พุ่มขนาดกลาง ความสูง: 1-2 ม. ทรงพุ่ม: 1-1.5 ม. ลำต้น: ตั้งตรง แตกกิ่งก้านเป็นพุ่มแน่นทึบ ใบ: ใบเดี่ยว ออกตรงข้าม รูปรีหรือรูปไข่แกมรูปหอก ปลายใบแหลม โคนใบสอบ ขอบใบเรียบ ผิวใบด้านบนสีเขียวสด แนวเส้นใบเป็นร่องชัดเจน ดอก: ออกเป็นช่อกระจุกที่ปลายกิ่ง สีเหลือง โคนกลีบเชื่อมติดกันเป็นหลอด ปลายแยก 5 กลีบ เกสรตัวผู้ 5 อัน ติดอยู่ในหลอดดอก กลีบเลี้ยงสีเขียว โคนกลีบเชื่อมกันเป็นหลอดสั้นๆ ปลายแยก 5 แฉก บางดอกมีกลีบเลี้ยงขนาดใหญ่ 1 กลีบ ค่อนข้างกลม สีขาวอมเหลือง ปลายแหลมเป็นติ่งสั้นๆ ออกดอกตลอดปี อัตราการเจริญเติบโต: ปานกลาง ดิน: ดินร่วนระบายน้ำดี แสงแดด: ครึ่งวันถึงเต็มวัน strong>น้ำ/ความชื้น: […]